Verhaal vol verlangen

‘Alle verhalen over verslaving lijken op elkaar, maar iedere verslaafde gelooft dat hij op zijn eigen manier ongelukkig is.’

Dat is wat Leslie Jamison (1983) beseft als ze haar eerste bijeenkomsten voor anonieme alcoholisten bijwoont: ze drinkt omdat ze haar tekortkomingen wil verbergen en ten koste van alles bijzonder wil zijn. De getergde kunstenaar. De kunstenaar die zichzelf voorhoudt door middel van geestverruimende middelen een hoger bewustzijn te vinden, is eigenlijk een persoon op zoek naar rust in het gewone, het huiselijke. Voldoet helemaal niet aan dat romantische beeld dat hij of zij zichzelf voorhoudt. Zoals uitgever Oscar van Gelderen (1965) het prachtig verwoordt in de Volkskrant: ‘Het emotionele leven van de verslaafde mens is een, om een passende term te gebruiken, cocktail van onverwerkte prut, vermengd met edelkitsch – oftewel: sentimenteel dronkemansgelal.’

Jamison vertelt over hoe zij als jonge studente op de Iowa’s Writers’ Workshop al verslonden werd door alcohol en op haar 27ste besluit om te stoppen met drinken. Ze schrijft op nuchtere, wat afstandelijke toon, maar gebruikt tegelijkertijd bloemrijk en doordacht taalgebruik. Ze schrijft over hoe zij haar weg terug vindt naar het sobere, het nuchtere.

Leslie Jamison belicht in haar boek Ontwenning ook een cultureel aspect van verslaving en soberheid. Zo beschrijft ze hoe mannen, beter dan vrouwen, weg komen met het archetypische beeld van de worstelende, destructieve, verslaafde, maar desondanks verheven kunstenaar, terwijl verslaafde vrouwen toch eerder als verdorven personen en slechte moeders worden gezien. Hierbij refereert ze naar bekende vrouwen die verslaafd waren, zoals Billie Holliday die verslaafd was aan heroïne en alcohol. Zij werd door sommigen geprezen om de rauwheid in haar stem aan het einde. Ze werd gezien als een ‘beschadigde schoonheid’, maar ook als iemand bij wie haar beschadiging haar schoonheid had verwoest. Zo stelde zij Ray Ellis, die haar arrangementen aan het einde schreef, teleur: ‘Ik had foto’s van tien jaar daarvoor gezien en daarop was ze een prachtige vrouw. Toen ik haar ontmoette was ze afstotelijk. Ze zag er verlopen uit, een beetje vies… ik was van mijn stuk gebracht omdat ik in mijn hoofd, nou ja, ze windt je op, je kunt met haar naar bed.’ Parallel aan haar zoektocht naar nuchterheid en soberheid zoekt Jamison ook naar verhalen in cultuur en kunst over ‘droog staan’ en niet drinken.

Een boek waarin iedereen die geroken heeft aan verslaving en er als is het maar een minuscuul beetje kunst in ziet, zich vast herkent.