Zwartendijk, de Nederlandse Wallenberg.

De titel van dit boek heeft betrekking op de onderscheiding die door Yad Vashem, de officiële organisatie van de staat Israël voor herdenking van de Holocaust, wordt verleend aan niet-joden die tijdens de vervolging joden hebben gered.

Dit boek gaat over Jan Zwartendijk. Hij was voor de tweede wereldoorlog directeur van Philips in Litouwen. Zijn bijnaam was daar Mister Radio Philips. Toen de consul in Litouwen werd ontslagen, een Duitser en Nederland was net bezet door de Duitsers, werd hij benaderd door de gezant van Nederland in Riga met de vraag of hij consul van Nederland wilde worden in Litouwen. Zwartendijk aanvaardde de taak en kreeg direct te maken met de gevolgen van de oorlog.

Er waren namelijk heel wat joden in Litouwen waaronder veel vluchtelingen uit Duitsland en Polen en ze vreesden zowel voor de Duitsers als de Russen. Ook in de Baltische staten zelf was geen gunstig klimaat voor de joden. Na de invallen door de Russen en daarna door de Duitsers werden door elementen in de bevolking van de Baltische staten moordpartijen aangericht onder de joden. In samenwerking met anderen bedacht consul Zwartendijk het Curacao visum. Het ging eigenlijk om een officiële aantekening in het paspoort dat voor Suriname en Curacao geen visum was vereist. Deze aantekening was voldoende om een doorgangsvisum voor Japan aan te vragen. De joden die dit Curacao visum kregen, reisden met de Transsiberië expres door Rusland naar Vladivostok en gingen daar scheep naar Japan. Van daaruit probeerden ze naar Canada, de Verenigde Staten of andere veilige landen te komen. De doorgangsvisa voor Japan werden afgegeven door de Japanse consul in Litouwen Sugihara. Toen Japan deel ging nemen aan de oorlog werden veel joden uit Japan naar Sjanghai gebracht waar ze vaak tot het einde van de oorlog zijn gebleven.

Jan Zwartendijk heeft waarschijnlijk meer dan tweeduizend Curacao visa afgegeven en de Japanse consul ook. Omdat er meerdere personen op één visum konden reizen heeft hij hiermee duizenden mensen het leven gered. In het boek wordt van enkele visumhouders besproken welke omzwervingen zij hebben gemaakt.

Zwartendijk ging buiten zijn boekje bij het afgeven van de Curacao visa. Volgens de officiële regels had hij de visa niet mogen afgeven. Nederland stelde zich heel formeel op en na de oorlog kreeg hij zelfs een formele berisping. Terwijl hij eigenlijk een onderscheiding had verdiend zoals hij, ook wat laat, kreeg van de staat Israël.

Voor dit boek heeft Jan Brokken grondig onderzoek gedaan en hij heeft veel betrokkenen geïnterviewd. Hij heeft het werk van Zwartendijk hiermee grondig en heel leesbaar beschreven. Hij heeft hem hiermee ook de eer die Zwartendijk toekomt.