Magistrale naturalistische novelle

De novelle “De biezenstekker” van de Vlaamse auteur Cyriel Buysse (1859 – 1932) werd voor het eerst gepubliceerd in het Nederlandse literaire tijdschrift “De Nieuwe Gids” in 1890. In 1894 verscheen de novelle in Vlaanderen als afzonderlijke publicatie en in 1900 werd “De biezenstekker” opgenomen in de bundel “Te lande” samen met andere novellen en verhalen van Buysse. In 1899 heeft Buysse de novelle verwerkt tot het toneelstuk “Drie koningenavond”. Het toneelstuk is voor het eerst opgevoerd in december 1903. Dat is na de première van zijn bekendste toneelstuk “Het gezin van Paemel” in het begin van dat jaar.

“De biezenstekker” werd in Nederland redelijk goed tot zeer goed ontvangen. Recensent constateren de thematische en inhoudelijke invloed van Zola op Buysse “De biezenstekker”. De invloed van Guy de Maupassant op compositie en stijl, die zover ik weet toen niet door recensenten werd genoemd, mogen we niet onderschatten. Uit deze twee grote invloeden (en ook die van Franstalige Vlamingen Maeterlinck, Eekhoud en Lemonnier) slaagt Buysse er in om met een eigen stijl, een eigen geluid te komen in “De biezenstekker”. Een eigen stijl die in de loop van zijn carrière minder naturalistisch wordt. De ontvangst van het naturalistisch werk van Buysse is in Nederland stukken beter dan in Vlaanderen. Voor de Vlaamse literaire pers blijft het naturalisme veel langer associaties oproepen met decadentie, verloedering en kritiek op de Katholieke Kerk en het geloof.

“De biezenstekker” begint met de vrijlating van Cloet uit de gevangenis in Gent. Hij heeft 10 maanden gezeten voor een messteek tijdens een vechtpartij. Het is niet de eerste keer dat Cloet heeft gezeten voor een vechtpartij. Wanneer Cloet na een lange wandeling vanuit Gent thuiskomt in zijn armoedige woning in de Zijstraat net buiten Nevele constateert hij dat zijn echtgenote zwanger is. Dat kan niet van hem zijn. Hij slaat zijn echtgenote in elkaar en wanneer de buren op het gegil van haar zijn afgekomen en tussenbeide komen steekt Cloet zijn buurman Rosten Tjeeef neer. Deze keer gaat hij vijf jaar de gevangenis is. Wanneer hij na vijf jaar weer terugkeert min of meer dezelfde grauwe triest makende ellende.

Het gaat in “De biezenstekker” niet zozeer om het verhaal, hoe goed Buysse dit ook vertelt. Waar het in “De biezenstekker” om gaat is de wijze waarop Buysse het verhaal vertelt. En die wijze is magistraal. Buysse zet in een aantal brede forse trekken personages, situaties en decors neer. De bondigheid, directheid en beknoptheid van de stijl van Buysse houdt de lezer vanaf het begin in het verhaal. Geen zin te veel, precies genoeg woorden en ook nog eens de juiste woorden om goed een verhaal te vertellen. Bij Buysse is naturalisme meer dan literaire thematische stroming, het is ook een persoonlijke literaire stijl.