Perfecte balans tussen plotuitwerking en verteltempo

Mathijs Deen is schrijver van zowel romans als non-fictie, waarbij zijn werk ‘De wadden’ uit 2013 wellicht het bekendste werk is. In dit non-fictie werk beschrijft Deen de geschiedenis van het Nederlandse waddengebied en haar bewoners. Zijn liefde voor verhalen leidde er toe dat hem door enkele critici verweten werd het boek ten onrechte als non-fictie aan te merken. Het waddengebied inspireert Deen daadwerkelijk ook in het schrijven van romans. Dit leidde in 2022 zelfs tot de uitvinding van een eigen genre: de waddenthriller. Het boek ‘De Hollander’ werd positief ontvangen en verdiende een nominatie voor de Gouden Strop. Dit smaakte klaarblijkelijk naar meer: een jaar later al verschijnt het tweede deel van wat een trilogie van waddenthrillers moet worden, De Duiker.

In De Duiker speelt opnieuw rechercheur Liewe Cupido de hoofdrol. Hij wordt belast met het onderzoek naar de dood van duiker Jan Matz, die vastgeketend in een scheepswrak op de bodem van de zee wordt gevonden. In een verhaal dat zich afwisselend afspeelt in het Duitse, Deense en Nederlandse waddengebied gaat Cupido op zoek naar het antwoord op de vragen: Waarom en door wie werd Jan Matz vermoord? Waarom werd hij in zo’n bijzondere houding teruggevonden? Welke rol spelen de ouders van Hauke Mauer, die door de zoon van Jan werd gemolesteerd? Wie wist nog meer dat het wrak vol met koper lag?

In ruim 300 pagina’s werkt Deen deze zoektocht uit. Het thrillerelement zit daarbij niet in de elkaar snel opvolgende plotwendingen. Door kort geschreven hoofdstukken, telkens wisselend tussen personages en locaties, houdt hij desondanks de vaart in het verhaal. Daarbij laat hij gedurende het boek telkens een snipper informatie achter die moet leiden tot de oplossing van het mysterie. Het is knap hoe hij op deze wijze het rustig uitwerken van het plot en het behouden van de spanning in het verhaal combineert. Een belangrijk thema dat in het gehele boek speelt is de vader-zoonrelatie tussen de verschillende hoofdpersonen: welke invloed heeft het leven van vaders op het gedrag van hun zoons en dat vervolgens weer andersom. En hoe ver gaat de bescherming van een vader voor zijn zoon?

Het waddengebied vormt het decor van het boek, maar Deen weerstaat de verleiding om te pronken met zijn kennis van dit gebied. Hij laat het onderdeel zijn van het verhaal, legt weinig uit (kijk maar op de landkaart in het begin van het boek of een plaats in Duitsland, Denemarken of Nederland ligt!), maar geeft fraaie beschrijvingen die in de scènes functioneel zijn: ‘Liewe kijkt. Het afgaande tij trekt het water weg van het wad, waardoor het grillige patroon van geulen die in de slikvelden liggen zichtbaar wordt. Het is een kronkelige wirwar van bloedvaten die zilver blinken in het lage zonlicht’. Deze beschrijvingen voelen nergens geforceerd aan en door het in het verhaal in te passen, onderbreken deze beschrijvingen geenszins het tempo van het boek.

De aandacht die Mathijs Deen geeft aan de uitwerking van het plot, geeft hij niet aan de uitwerking van de personages. Sowieso komt een groot aantal personages naar voren, wat met name in het eerste deel van het boek de nodige aandacht van de lezer vraagt. Van veel van deze personages wordt in de verschillende hoofdstukken de nadruk gelegd op dezelfde karaktereigenschap. Deze eendimensionale benadering leidt ertoe dat je met weinig personages in het boek een band opbouwt. Een positieve uitzondering daarop is overigens de zwijgzame, moeilijk te gronden Liewe Cupido, die in ‘De Hollander’ nog wat meer aan de oppervlakte bleef. In dit boek wordt meer diepgang aan zijn persoon en karakter gegeven. Zowel de zoektocht naar het verleden van zijn vader als de ontwikkeling van zijn contact met de eigenares van een hondenschool lijken ingrediënten te vormen van de opvolger van ‘De Duiker’.

Hoe vakkundig het plot ook is opgebouwd, het gebrek aan betrokkenheid bij de personages zorgt ervoor dat de beantwoording van de vragen die Liewe Cupido én de lezer bezighouden niet hard bij je binnenkomt. Daarbij komt dat de oplossing van de zaak uiteindelijk ook wat ver gezocht is. Stort door deze kanttekeningen het boek ook in? Beslist niet! De Duiker is een boek dat je het liefst in één keer uitleest. De schrijfstijl van Mathijs Deen is literair (nee: niet als de commerciële term ‘literaire thriller’) en onderscheidt zich daarmee van het gebruikelijke thrillergenre. Daarbij werkt hij het plot intelligent en rustig uit, zonder aan verteltempo in te boeten. Wanneer hij nog wat meer aandacht geeft aan de personages kan het laatste deel van de trilogie zomaar de perfecte waddenthriller worden!