Heldere uitleg van moderne oorlogvoering

In Oorlog van nu onderscheiden de auteurs Rein Bijkerk (1954) en Christ Klep (1959) zich als kenners van het militarisme in z’n volle omvang. In zes hoofdstukken met toegevoegde conclusies bieden ze de lezer een houvast in een zeer gecompliceerde materie.

De massale slachtingen in twee wereldoorlogen zijn in zoverre anders doordat ze een buiten proportionele hoeveelheid burgerslachtoffers maken, op aangeven van mannen als Stalin en Hitler die uitroeiing tot doel verheffen. Het terrorisme dat ervoor in de plaats komt is niet minder gewelddadig, maar het vergt minder mensenlevens. Wel is er het de voortdurende dreiging die ook inwoners van ‘veilige’ staten beangstigt.

De schrijvers leggen uit dat oorlog niet alleen verschrikking in zich heeft. Een tweekoppig monster, dat afschrikt en fascineert. Hoe paradoxaal het ook klinkt: ze zet de poort open voor meer beschaving, maatschappelijke, politieke en economische ontwikkelingen. In de steentijd relatief gezien 300 tot 600 keer meer geweld dan in de vijftiger jaren van de vorige eeuw.

Het boek ontnuchtert de velen die denken dat religie de voornaamste oorzaak is van strijdgewoel. Dat blijkt in slechts 12,3 procent het geval. Fascisme, nationalisme en communisme zijn grotere boosdoeners. Wel zwengelt godsdienst het wij tegen zij gevoel aan. Na de wereldoorlogen is er de ineenstorting van de koloniale mogendheden De bezetting en knechting vergt te hoge financiële offers. Hetzelfde wat de Verenigde Staten nu ervaren. Irak platgooien, maar geen rust en democratie kunnen brengen. Daar gunnen Europa en Noord-Amerika zich de tijd niet voor.

Oorlog en geweten staan niet overal haaks op elkaar. Bondgenoten zullen het nooit worden. Wel zijn er verschillen. In een Rusland zonder vrije pers kunnen verantwoordelijken gemakkelijker burgers in Syrië de dood injagen. De visie van Carl van Clausowitz loopt als een rode draad door de bladzijden: oorlog als voortzetting van politiek, waarbij het succes afhankelijk is van de drie-eenheid politieke leiding, militaire deskundigheid en maatschappelijk draagvlak.

Oorlog als instrument om te overleven (Israël). Door toepassing van hoogwaardige technologie meer met minder kunnen bereiken. Groter verschil dan met een land als Nederland is niet denkbaar: mannen drie jaar en vrouwen twee jaar dienstplichtig tegen de afschaffing ervan in ons land. De schrijvers preken ontzetting als de recente verwaarlozing van het militaire apparaat ter sprake komt. Met een ommekeer als gevolg van cyberwar en inbraken in computersystemen als hoogst actueel gegeven.  

De schandvlek Sebrenica blijft niet onbesproken. De grootste massamoord na de Tweede Wereldoorlog met een onmachtig Nederland om de massamoord op Bosnische moslimmannen en –jongens te voorkomen. Natuurlijk is het geen boek voor Jan en Alleman. Toch zal niemand er slechter van worden als hij weet hoe de hazen in deze wereld lopen. Wat de overschakeling van conventionele naar onconventionele oorlog met zich mee brengt.

Bijkerk en Klep draaien als militair-historicus de kraan van kennis volledig open, laten de lezer niet verdrinken in een stortvloed van theorie, vatten complexe materie in begrijpelijke taal. Waarbij niemand het idee moet hebben er enige voorspelbaarheid uit te kunnen peuren: oorlog laat zich niet plannen. Een plan sneuvelt al op de eerste dag van een nieuwe machtsstrijd.