Magistrale ontknoping redt het boek

De bijna een halve eeuw oude Jon Hallur Stefansson is een man woorden: hij studeerde literatuur en zijn professionele leven beslaat zowat elk facet van de woordkunst: liedjesschrijver, poeet, radiomaker, vertaler en sinds kort ook misdaadauteur. Het winnen van een kortverhalenwadstrijd motiveerde de Ijslander om te beginnen aan zijn eerste spannende boek, dat in het Nederlands de titel Misstap meekreeg.
In Misstap volgen we twee personages: enerzijds is er Marteinn, die geen raad weet met het feit dat hij zijn vader een half zo jonge vrouw had zien kussen. Als hij zijn vader dan wat later ook nog eens op sterven na dood terugvindt, slaan zijn gevoelens, verbeelding en realiteitszin helemaal in de knoop. Anderzijds is er de politieman Valdimar; die de eerste vaststellingen doet op de plaats waar Marteinn zijn vader meer dood dan levend vond.
Misstap is een boek met twee gezichten geworden. Het begin is - wat men ondertussen is gaan beschouwen als typisch voor de misdaadliteratuur uit het hoge noorden – een tikkeltje langdradig. Want door de ellenlange beschijvingen en uitweidingen is één vierde van het boek al voor de ogen van de lezer gepasseerd voor het verhaal echt op gang gekomen is. Maar naar het einde toe, als de lezer stilaan aan het indommelen is, wordt die stijl ongemerkt omgebogen tot een zeer directe vertelvorm waarin steeds minder ruimte is voor beslommeringen of bijvoeglijke naamwoorden. Hierdoor wordt de vaart van het verhaal steeds meer opgedreven naarmate de ontknoping nadert.
In essentie is dit vooral een verhaal over liefde, relaties en natuurlijk overspel, want de auteur heeft zowat elk opgevoerd personage opgezadeld met een relationeel probleem, waardoor die figuren aan echtheid winnen. Maar overdrijven is nooit goed, want de lezer begint zich langzamerhand af te vragen of er in heel IJsland geen enkel, naar onze maatstaven, normaal persoon te vinden zou zijn.
Op de achterflap staat opvallend vermeld dat Jon Hallur Stefansson de kroonprins van de IJslandse misdaadroman zou zijn. Tot ver in het boek lijkt dat te hoog gegrepen en een loze marketingkreet. Maar als het verhaal zijn climax bereikt en de ontknoping in het gezicht van de lezer ontploft, kan alleen maar beaamd worden dat deze auteur een enorm potentieel heeft. De prachtprestatie die hij geleverd heeft om, zonder kunstgrepen, geen enkele indicatie van de ware toedracht prijs te geven tot op het moment dat hij besluit deze als een vuist uit het donker in het gezicht van de lezer te laten slaan, getuigt van ware klasse. En de totaal op het verkeerde been gezette lezer blijft verbouwereerd achter in het besef dat hij of zij verslagen is door deze plotwending die er geen is. Dit einde alleen redt het boek van de middelmaat.
Het zag er lang naar uit dat Misstap een misstap dreigde te worden, maar de magistrale ontknoping bewijst dat Jon Hallur Stefansson het talent heeft om na verloop van tijd de troonopvolger te worden van Arnaldur Indridason. Maar voorlopig kan de koning nog ongestoord verder regeren.