Een verhaal dat hotst en botst

Oorlog en oorlog is het vierde boek van de Hongaarse auteur en scenarist László Krasznahorkai (1954) dat bij uitgeverij Wereldbibliotheek in het Nederlands is verschenen. Ook nu is de vertaling weer voortreffelijk gedaan door Mari Alföldy. Krasznahorkai werd al vele malen gelauwerd met (inter)nationale literaire prijzen en nominaties. In 2015 kreeg hij de prestigieuze Man Booker International Prize voor zijn hele oeuvre.

Gyorgy Korin is een wat wereldvreemde man die bij een archief in een Hongaars provinciestadje werkt. Op een dag, begin jaren negentig van de vorige eeuw, ontdekt hij een manuscript in een dossier wat daar ogenschijnlijk niet in thuishoort. Het heeft geen titel en is niet voorzien van een auteursnaam. Punctueel als Korin is besluit hij uit te zoeken wat het precies voor een tekst is en hoe het in deze map terecht is gekomen. Tegen alle regels in, ook die van hemzelf, neemt hij de papieren mee naar huis. Na het lezen ervan is hij in alle staten en besluit hij alles achter zich te laten en naar in zijn ogen het middelpunt van de wereld, New York, te reizen om het document daar op internet te zetten zodat het bewaard zal blijven tot in de eeuwigheid.

Wat volgt is een bizarre rollercoaster van een verhaal waarin het verhaal eigenlijk helemaal geen rol speelt. De verteller dist het op nadat deze het weer van anderen heeft gehoord en vaak hebben die personen het ook weer van een ander. Het lijkt haast of dit verhaal een verhaal vertelt waarin weer een verhaal wordt verteld; een soort Droste-effect. Korin vertelt best wel het een en ander aan deze en gene over de inhoud van het manuscript dat blijkt te gaan over vier mannen die op verschillende belangrijke momenten in de wereldgeschiedenis uit het niets lijken te verschijnen maar ook weer verdwijnen, altijd op de vlucht voor oorlog en geweld. Maar de lezer zal van een koude kermis thuiskomen als deze verwacht ook maar enig stukje uit het manuscript onder ogen te krijgen, laat staan uitleg te krijgen over deze tekst. Wat wel duidelijk wordt is dat naarmate het manuscript vordert het steeds chaotischer en lastiger te volgen wordt. Hierdoor raakt ook Korin, die als een soort Don Quichot door het boek raast, danig in de war. Hij moet ook op de vlucht voor geweld en mensen die hem wellicht achterna willen komen. En zo hotst en botst het verhaal verder, vol herhalingen – maar steeds weer net een beetje anders – en door plaatsen en gebeurtenissen die je misschien niet altijd iets zeggen.

‘… en om het feit dat door die onmenselijke ingewikkeldheid het manuscript vanaf hier in feite onleesbaar was: het was onleesbaar en intussen ongeëvenaard mooi, dat had hij bij het allereerste begin al gevoeld, toen hij – zoals hij als had verteld – in een Hongaars archief, heel ver van hier, nog voor de zondvloed, bij het einde was gekomen, en dit voelde hij nog steeds, hoe vaak hij het ook las, elke keer weer, en hij voelde het ook nu, dat het onbegrijpelijk was en prachtig, …’

Naast dit bijzondere vertelperspectief en verhaalstijl heeft de auteur ook nog iets anders voor de lezer in petto; Het boek is opgedeeld in acht delen en deze delen zijn weer verdeeld in genummerde zinnen. Handig, zou je misschien denken, ware het niet dat sommige zinnen wel vier pagina’s lang kunnen zijn. Dit vergt behoorlijk wat concentratie en doorzettingsvermogen. Maar dan word je wel beloond met prachtige historische en filosofische bespiegelingen die je tot nadenken aanzetten. En nadenken zal je, tijdens en na het lezen van dit boek. Dit boek wordt voor je ogen een soort symbool voor de plaats van de mens in de wereld, tussen al die oorlogen en dat geweld. In de chaos moet de mens zich staande zien te houden en zijn plek vinden.