Op zoek naar ‘ de gulden ‘ middenweg, ...

“ Goed, jij zegt dat wij hier niet verstandiger hoeven te worden, alleen gezonder. Maar kerel, dat moet toch kunnen samengaan, en als je dat niet gelooft, dan ben je druk doende de wereld in tweeën te delen; en zoiets is altijd een grove fout, laat me je dat vertellen, man. “ “( dat laatste ‘ man ‘ = Mann, is een schitterend staaltje ironie, daar het aan zijn eigen adres gericht is; van dit door Hans Castrop gelaakte ‘ de wereld in tweeën verdelen ‘ was Thomas Mann tot hij met ‘ Der Zauberberg ‘ begon zelf een aanhanger geweest. “
Thomas Mann schreef deze roman trouwens niet in één keer af. Neen, er zaten heel wat jaren tussen het begin en het eind van het boek. Eind 1915 onderbreekt Mann zijn schrijven aan dit boek, ... hij zal er pas in 1924 mee klaar zijn. Het is meer dan waarschijnlijk dat de auteur tijdens deze periode tot andere levensbeschouwelijke inzichten is gekomen.

Hans Castrop, een jonge ingenieur, gaat op bezoek bij zijn neef Joachim. Die verblijft wegens tuberculose in een sanatorium, hoog in de ijle atmosfeer, in Davos. Zijn vooropgestelde tijd voor deze familiale aangelegenheid bedroeg drie weken, ... Maar zoals het bij vele bezoekers het geval was, ... ook bij Hans werd een vochtig longplekje vastgesteld, ... Zijn ‘ blitzbezoek ‘ , ... zeven jaar, ...
Zeven jaar in de hermetische omknelling van ‘ Berghof ‘ , zoals het kuuroord noemde, ... losgeweekt van ‘ het laagland ‘ waarmee elke verbindingsdraad stelselmatig werd doorgeknipt. Berghof en zijn ‘ gasten ‘: een wereldje apart!
Patiënten kwamen uit alle hoeken van de wereld en ze waren van diverse pluimage. Thomas Mann weet dit allegaartje aan persoonlijkheden op een onnavolgbare wijze te typeren.
Vooral Settembrini, een Italiaan, humanist en vrijmetselaar, “ Hij heeft zijn burgeroorlog gewijd aan het altaar der mensheid “ , wil Hans, met zijn levensbeschouwelijke visie onder zijn vleugels nemen en hem vooral behoeden voor Naphta, een jezuïet, “ zweert bij de communistische Godsstaat “, met totaal andere ideeën. Bij Naphta gaat het vooral over het geestelijke wereldbeeld, tegenover het menselijke, materiële, vernieuwende en vooruitstrevende van Settembrini. Hans zit als het ware tussen twee hete vuren, maar neemt het nooit rechtstreeks op voor één van de twee ideologiën, ... Er moet een middenweg te bewandelen zijn, ...
En dan is er ook Claudia Chauchat, een vrouw op wie hij ter eerste ure reeds verliefd wordt. Van haar zal hij veel leren in zijn zoektocht naar volwassenheid, .. maar zijn geduldige wachten wordt niet beloond, ...
De grote fout die Castrop maakt tijdens zijn ‘ geïsoleerde en langdurige uitstap: het contact met ‘ het laagland ‘ is nihil, ... zelfs geen krant leest hij. Zodoende valt hij als het ware van zijn berg af en hij belandt midden in een niet zo fraaie wereld, .
Een belangrijk thema in dit boek is ‘ de tijd ‘. Thomas Mann komt er zeer vaak op terug: hij maakt zeer veel gebruik van ‘ de herhaling ‘ als stijlfiguur. De tijd dus, ... Het is alsof de tijd het leven in het sanatorium heeft ingehaald en ter plaatse heeft achtergelaten, .. Door de eentonige opvolging van de dagen, ( trouwens de kleinste tijdseenheid is ‘ een maand ‘ ), het totale gebrek aan afwisseling, de grilligheid van de seizoenen daar hoog in de bergen, speelt de tijd geen enkele noemenswaardige rol. Men verblijft daar omdat men ziek is en wil genezen. Dit brengt met zich mee dat de ‘ bewoners ‘ zich in een onwaarschijnlijke situatie ‘ van vrijheid ‘ voelen: de vrijheid genieten door ziekte! Het gevoel voor niets of niemand nog iets te betekenen, zorgeloosheid om hetgeen zich ver onder ‘ hun berg ‘ afspeelt. Dit werkt natuurlijk ook diverse situaties in de hand: verborgen liefdesaffaires, onenigheid, verbale, fysieke tot zelfs gewapende conflicten, .. maar over het algemeen genieten zij daar boven van hun luxueuze bestaan, ....
“ De geest van dat oord, zo zou ik het willen uitdrukken, is niet de conventionele. De voorrang is aan de zieke, man of vrouw. “
En toch, .. toch komt de tijd, ... de tijd dat niets meer zal zijn zoals het ooit was, ... De bewoners halen als het ware de tijd weer bij. Dat hoort Hans in een muziekstuk dat hij afspeelt op de nieuwe ‘ grammofoon ‘, ... Carmen, ... “ De tijd nadert de terugkeer “, .... De realiteit is hard, ...

Thomas Mann schuwt in dit meesterwerk geen enkel thema en het ernstige is vaak doorweven met humoristische, ironische en sarcastische passages al is dat niet altijd even gemakkelijk te onderscheiden, ...

Dat dit een meesterwerk is in de literatuur hoeft niet meer gezegd te worden: je wint niet zo maar de Nobelprijs!!