Kanttekeningen in een raamvertelling

De ontdekking van de hemel is Mulisch’ magnum opus. Ik ben geen liefhebber van eerder werk van Mulisch, maar met De ontdekking van de hemel bewijst hij waarom hij onderdeel van De Grote Drie is. 927 pagina’s klinkt heel excessief, uitputtend en pocherig, maar het werkt. Ik verveelde me geen moment, hoewel de wetenschappelijke vertelsels mij niet veel konden interesseren. De raamvertelling (met kritiek op de vertelling, metafictie) met de twee engelen is een fijne onderbreking in de vier grote delen van dit boek en het gesprek is soms zelfs grappig. De filosofische ondertonen zijn niet eenvoudig, maar herleidbaar. Toch houdt Mulisch een stevige hand in het verhaal om vooral de lezer te laten merken dat Mulisch de intelligentste is, alleen al te merken in de overdreven langdradige wetenschappelijke, filosofische, historische en religieuze vertelsels en de intertekstuele verwijzingen die de lezer om de oren vliegen. Maar het is ongelooflijk knap om zo’n diepgang te creëren in een interessant verhaal. Een ander kritiekpunt is dat op een van de eerste pagina’s het seksisme in de literatuur, née wereld, duidelijk wordt, aangezien engel 1 tegen engel 2 zegt dat de hoofdpersoon wel een ‘hij’ moet zijn, “want voor een ‘zij’ leek het mij niets”.
De vriendschap tussen Onno en Max is onbeschrijfelijk goed beschreven en echt interessant om te lezen. De ontwikkeling van de personages is realistisch en alles wat niet realistisch aanvoelt, Max’ dood, wordt verklaard door het bovenmenselijke van de twee engelen.
De eerste vierhonderd pagina’s zijn vooral de vijf sterren waardig; de Ada-Max-Onno-verhouding is uitstekend geschreven, daarna verliest het verhaal zijn snelheid (en steeds sneller zijn interessante personages). Quinten is een non-personage, over wie niet veel te zeggen valt. Door het engelenverhaal is het een gecreëerd personage en allesbehalve een interessant om te lezen natuurlijk personage. Toch stoorde mij dit niet heel veel, omdat dit de bedoeling was (in mijn interpretatie; de dood van de auteur (Barthes)). Het einde laat wat te wensen over. En ja, de andere personages zijn verschrikkelijke mensen, stuk voor stuk, maar mensen zijn verschrikkelijk (misantropisch gedacht) en zelfingenomen.