Meesterwerk in trauma en taal

Kunst mag, nee, moet choqueren. Dit is pure kunst. Rijneveld weet een wereld te creëren die zo afschuwelijk is dat je zowel door wilt blijven lezen als het boek weg wilt leggen en dat maakt dit zo goed, het is de bedoeling dat het verschrikkelijk is. Het lef dat Rijneveld toont met dit als debuutroman is ongekend, de vergelijkingen met Hitler en de absolute vreselijkheid van incest, dierenmishandeling, abusievelijke ouders, trauma, wantrouwen, verdriet worden zo sterk verweven in een verhaal. Het is zo goed, zo realistisch, zo echt en dat is hetgeen dat choqueert. De beschreven cultuur is ontzettend herkenbaar en wordt telkens killer. De taal die Rijneveld nuttigt is bizar mooi, wat weer zo mooi afstoot tegen de hel die beschreven wordt. De Bijbelse intertekstualiteit is steeds prachtig gekozen en toepasselijk bij het verhaal.
De keuze voor de tegenwoordige tijd, verteld uit een kind, is briljant. Je wordt daardoor meegezogen in het boek, mee met de drie koningen en de experimenten met de dood, maar blijft genoeg op afstand dat je verder wilt lezen. De vergelijkingen die Jas maakt in het boek zijn realistisch, echt uit het perspectief van het kind. Zeker van een kind dat opgroeit in een streng christelijk gezin. De afzondering van de buitenwereld is waanzinnig goed weergegeven. Als er uit het perspectief van kinderen wordt geschreven zijn ze vaak te volwassen, te volmaakt, te reëel. Jas doet en denkt als een kind. Ze begrijpt als een kind, met kinderlijke fantasie. Ze begrijpt de dood niet, de nuance tussen goed en kwaad is voor haar onbekend. En dat maakt het verhaal keer op keer erger en in mijn ogen beter.
Rijnevelds ‘De avond is ongemak’ is, te merken aan alle door mij genoemde superlatieven, een waardig winnaar van de International Booker Prize.