Nigeria – Amerika

Americanah van Chimamanda Ngozi Adiche uit 2013 is – net als haar eerdere roman Een halve gele zon een lijvig boek, over mensen en hun relaties. De eerste roman ging over de burgeroorlog en de andere over Ifemelu, die voor de oorlog naar Amerika is vertrokken om daar te studeren en werken. Ze ging haar tante Uju achterna, die moest vluchten nadat de generaal van wie ze de maîtresse was, was overleden. Het was de bedoeling dat haar geliefde Obinze haar zou volgen, maar na een beschamende gebeurtenis verbrak ze het contact.

Jaren later – ze is na een moeilijke periode met hulp van vrienden succesvol geworden, werkt in het erudiete en elegante Princeton, schrijft venijnige blogs over (onbewust) racisme – merkt ze dat ze niet alleen dik is geworden, maar ook ‘cement op haar ziel’ heeft gekregen. Ineens verlangt ze terug naar Nigeria, zegt haar baan op en laat haar haar weer vlechten in een kapsalon, waar ze terugblikt op haar verleden: haar gelovige moeder, haar vader die ontslagen werd omdat hij weigerde zijn bazin ‘Mammie’ te noemen, Obinze bij wie ze zichzelf kon zijn en met wie ze ‘plafond’ deed.
Tante Uju bleek in Amerika een andere vrouw te zijn geworden: arm, gespannen en nederig. Ze leek al haar gevoel voor eigenwaarde te hebben verloren en haar leven maakte een kale indruk. Vriendin Ginika was volledig veramerikaanst: ze leefde in uitroeptekens en vond alles fantastisch. Ifemelu kon aanvankelijk geen baan krijgen en de huur niet betalen, waardoor ze zich genoodzaakt voelde om op een vernederende manier aan geld te komen, maar daardoor in een depressie terechtkwam.
Later ontmoette ze hulpvaardige, progressieve Amerikanen die haar interessant vonden en hielpen aan werk en een verblijfsvergunning. In eerste instantie paste ze zich aan door zich in te houden en haar haar steil te laten maken, maar later realiseerde ze zich steeds meer hoe onnatuurlijk en onderdanig ze zich voelde. Ze begon anonieme blogs te schrijven vanuit het perspectief van een zwarte Amerikaanse vrouw, die zich niet kan herkennen in de damestijdschriften met adviezen voor make-up gericht op een blanke huid en die opmerkt dat progressieve Amerikanen wel kritiek leveren op hun eigen maatschappij, maar niet verdragen dat zwarte nieuwkomers dat doen. Naarmate haar blogs meer aanzien kregen en geld in het laatje brachten, ging ze zich meer en meer vervreemd voelen van haar rijke Amerikaanse vrienden en zich bezinnen op haar eigen identiteit.
Eenmaal terug in Nigeria ergert ze zich aan de enorme hoeveelheid afval, de hielenlikkerij en de patserigheid van haar landgenoten. Tegelijkertijd voelt ze zich thuis en vertrouwd, bij haar ouders en bij Obinze. Hij is weliswaar getrouwd, maar nog steeds bescheiden en integer, rustig en begripvol. Ook hij voelt zich vervreemd van het gelikte leventje als rijke man met een knappe vrouw, die voor alles de schijn wil ophouden.

Als lezer moet je – zeker in het begin – even doorzetten, want de roman is dik en de hoofdstukken zijn vrij lang, maar je krijgt veel informatie over de tegenstellingen tussen beide culturen en vooral de manier waarop mensen onderling met elkaar omgaan, in werk en privérelaties. Ook krijg je inzicht in hoe mensen die denken progressief te zijn, zich onbewust racistisch manifesteren.