Zeer fijne stof tot nadenken

Waarom zou je eeuwig jong willen blijven? Zou het niet beter zijn om je erbij neer te leggen dat je ouder wordt? Kun niet beter genieten van een rustig eind van je bewuste leven zolang je nog niet in het voorportaal van de dood bent aangekomen, je overgeven aan allerlei geneugten zonder het gevoel te hebben dat je nog van alles moet? Daniel Klein gaat in De wijsheid van een tandeloze glimlach op zoek naar antwoorden op die vragen.  

De aanleiding is een bezoek aan de tandarts. Zijn gebit moet gerestaureerd worden, vervangen door implantaten. Er staat hem een lange en pijnlijke weg te wachten. Hij vraagt zich af of het misschien verkieslijker is om te accepteren dat hij als een tandeloze man de rest van zijn leven slijt. Hij ziet spookbeelden van senioren die nog aan fitness doen, vrouwen van rond de zeventig die hun borsten willen vergroten en types die nog een volle bucket list hebben. Kunnen deze ‘jongblijvers’ niet beter accepteren dat zij senior zijn, een rustiger leven leiden en in tevredenheid terugkijken op je leven?  

Klein gaat naar het Griekse Hydra, bekend van de filosoof Epicurus, omdat hij denkt daar antwoorden te vinden. Hij krijgt daar wat hij verwacht. Leven in een laag tempo, altijd ongehaast, genoeg tijd om met leeftijdgenoten te keuvelen en gewoon eten en drinken waar hij zin in heeft. Dat bevalt aanvankelijk goed. Maar ondanks de steun die hij vindt in wijsgerige werken zoals die van Epicurus nemen gaandeweg de twijfels toe.  

Accepteren dat je jezelf geen doelen stelt en de dood met een gerust hart afwacht is misschien toch niet zo aanlokkelijk. Kun je het ouder worden niet beter verafschuwen en je gedragen conform het onwaarschijnlijk mooie gedicht van Dylan Thomas, Do not go gentle into that good night? Terug uit Griekenland kijkt Klein terug op zijn reis en komt tot een misschien wel verrassende conclusie.     

De wijsheid van een tandeloze glimlach is een fraaie beschouwing over ouder worden. Het gaat in dit specifieke geval vooral over zeventigplussers, maar het kan op iedere leeftijdscategorie van toepassing zijn. In zijn beschouwing verwijst hij vaak naar werken van filosofen, vooral existentialisten, en dichters. Dat is niet zo gek, want Klein studeerde filosofie aan de universiteit van Harvard.  

In het verlengde van de beschouwingen over ouder worden gaat het ook over andere aspecten, zoals de eeuwige jacht naar meer en het niet tevreden kunnen zijn met wat je hebt. Klein illustreert dat met een verhaal over een oude Griek die rustig rokend zit te genieten van het uitzicht terwijl de olijven uit de bomen vallen. Een Amerikaan wijst hem erop dat hij met wat moeite rijk kan worden met de teelt van die olijven en dan de rest van zijn leven kan doen waar hij zin in heeft. De oude Griek wijst hem erop dat hij dat nu al doet en daarmee tevreden is.  

De wijsheid van een tandeloze glimlach is een aaneenschakeling van interessante gedachten, beschouwingen, filosofieën en poëzie. Elke pagina bevat wel iets dat het lezen en herlezen meer dan waard is. Het is een klein maar fijn boek dat je rustig elke keer weer kunt oppakken om er stukken uit te herlezen.  

Klein eindigt zijn beschouwing met het prachtige kleine gedicht Eeuwigheid van William Blake.  

“Wie van vreugde geen afstand kan doen

Maakt het gevleugelde leven kapot

Wie de vreugde kust en weer laat gaan

Voor hem breekt de eeuwigheid aan”  

In de context van dit boek is dat een waardige en passende afsluiting, een fraai slotstuk van een bijzonder lezenswaardige beschouwing.