Laura Starink blijft na 50 jaar verliefd (en kritisch) op Rusland

Laura Starink, Post uit Rusland 1972-2020
www.atlascontact.nl

Als hij hoort dat ik uit Nederland kom, legt hij uit dat het woord ‘democratie’ van demon komt. “Het is van de duivel en niets voor Russische mensen die van autocratie en religie houden. Jullie hebben rariteiten als homohuwelijken. Godzijdank bestaat dat bij ons niet. Wij hebben Poetin en dat is een fatsoenlijk man. Je kunt niet ontkennen dat hij intelligent is. Hij voert heel langzaam veranderingen door. Wij weten dat heftige schokken niks goeds brengen en onze regering bestaat nu eenmaal uit oplichters, bandieten en boeven...”
Laura Starink, hier in gesprek met een plattelands stuccadoor, verhaalt in ‘Post uit Rusland, 1972-2020’ hoe zij in gesprek met gewone mensen merkt hoe diep de machthebbers steeds weer ingrijpen in het leven van het individu en hoe vindingrijk hij daarmee omgaat.

In de afgelopen vijftig jaar zag Starink een gesloten en in zichzelf gekeerde Sovjet Unie veranderen in het Rusland van nu. Eerst als student Slavische talen, later als NRC-correspondent was ze getuige van de ontwikkelingen in grote steden als Moskou en van de eeuwige stilstand van het platteland. Moskou is nu bijna een mondaine westerse wereldstad waar op het eerste oog praktisch alles kan. Het dorpsleven heeft stilgestaan: “Je kan daar je hart niet luchten, overal wordt geroddeld, of zoals de Russen zeggen: waar je ook spuugt, je raakt altijd een familielid.”
Met onderkoelde humor maar beslist ook kritisch geeft Starink een bundel korte verhalen over dissidenten, verraad, propaganda, censuur, harteloze onverschilligheid, een niet deugende rechtspraak, showprocessen op de staatstelevisie, geschiedvervalsing in het onderwijs, geheime diensten die wel van naam maar nooit van aanpak veranderen. Ook verhaalt ze over dubbele moraal, Poetins internet-trollen, moorden op tegenstanders en critici, over meebuigende burgers en de vraag of er een alternatief is voor het Poetinisme, of Rusland kan moderniseren of gedoemd is overheerst te blijven door middelmatige en corrupte bestuurders die de staat vooral gebruiken voor eigen gewin.
De goed opgeleide stedelijke bevolking is door internet en buitenlandse contacten klaar voor het moderne leven en wil aansluiting bij de rest van de moderne wereld. De Kremlin-truc, om de bevolking te mobiliseren door mensen angst aan te jagen met een buitenlandse vijand, lijkt uitgewerkt, maar Poetin is nog lang niet uitgeteld. Zijn in de troonrede van 15 januari 2020 voorgestelde en in maart 2020 vastgestelde grondwetswijzigingen maken het mogelijk om ook na zijn aftreden in 2024 een politieke hoofdrol te blijven spelen. Poetin heeft het systeem helemaal naar zijn hand gezet door de oligarchen aan zich te onderwerpen, de massamedia naar zich toe te trekken en de geheime dienst weer een hoofdrol te geven. Met zijn machtsmonopolie vecht hij Rusland terug naar de status van grote mogendheid. Hij eist een prominente positie op in de internationale politieke arena door annexatie van de Krim, inmenging in Amerikaanse verkiezingen, hack-operaties, mistige gifmoorden.
Laura Starink sluit haar analyse af met de vaststelling dat ‘de kwalen van de sociale media, de opbloei van het populisme, de leugenachtigheid van politici en machthebbers, de richtingloosheid van de globalisering en de uitwassen van het liberalisme niet door Rusland in gang zijn gezet, maar wel door het Kremlin ten volle worden uitgebuit.’
Terugkijkend op haar jaren is Rusland denkt Laura Starink “behoorlijk vaak verdwaald te zijn in de coulissen van de fake state, overigens in het prettige gezelschap van veel Russen.”
Een heerlijk, warm en informatief boek.