Lezersrecensie
Duitse wortels
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Heimat Vertriebenen zijn Duitsers uit Oost Europa die na de tweede wereldoorlog gedwongen werden hun huis en haard te verlaten. Ze verloren hun werk en al hun bezittingen. Ze mochten alleen een koffer meenemen. Dit was een beslissing van de geallieerden, die vonden dat Duitsland te groot was en kleiner moest worden om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen. De verdrijving van Duitsers was ook de wraak van vele Polen die enorm geleden hadden in de tweede wereldoorlog.
Het kan zijn dat het bij deze deportatie ging om 12 miljoen mensen. Velen overleefden de reis niet.
De geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars. Het perspectief dat ook Duitsers zelf slachtoffer zijn geweest van wat Hitler heeft aangericht heeft bij ons minder nadruk. Maar langzamerhand is er wel meer aandacht voor het verhaal van de Heimat Vertriebenen.
In Oost Europa is dit onderdeel van de tweede wereldoorlog veel meer bekend.
Laura Starink vertelt het verhaal van haar opa en oma, die de ontberingen van na de tweede wereldoorlog niet overleefden. En hoe het ging met haar moeder en haar oom en tantes.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De oorlog begon voor ons pas goed toen de vrede in aantocht was.
Na een nauwgezet onderzoek heeft Laura Starink het verhaal van haar voorgeslacht op schrift
gesteld. Door in te zoomen op details krijgt hetgrote verhaal van Duitsers die na de 2eWO van
hun grond werden verdreven veel zeggingskracht. De 2eWO begint eigenlijk met het verdrag van Versailles, dat door Duitsland als een grote vernedering is ervaren. Hitler kreeg aanhang door zijn ambitie om verloren gebied terug te veroveren en Duitsland weer groot te maken.
In 1938 bepaalde de overeenkomst in München dat Sudetenland voortaan deel was van Duitsland. Maart 1939 werd Tsjecho-Slowakije feitelijk geannexeerd.
In de 2eWO werden Polen vermoord, verdreven en verplicht tot dwangarbeid vanuit de racistische visie dat ze minderwaardig zouden zijn.
Stonden alle Duitsers achter deze ontwikkelingen?
Starink zegt dat de gebeurtenissen van de Kristallnacht in 1933 openlijk werden veroordeeld. De winkelboycot werkte evenmin. De nazi’s werden verder door de familie gewantrouwd, omdat ze tegen de katholieke kerk waren.
Belangrijk is ook dat informatie over de gruwelen van het Derde Rijk maar heel
fragmentarisch was. Men wist van deportaties, maar men had niet het complete beeld.
Als Starink veel later met haar moeder Elinor Auschwitz bezoekt is er schaamte, maar ook
verzet: ‘dit heb ik niet op mijn geweten!’ (108)
De analyse die Starink maakt is niet gebaseerd op politieke vooringenomenheid, maar komt
voort uit het nauwkeurig luisteren naar wat familieleden haar hebben verteld.
Toen de Russen de Oost-Europese gebieden begonnen te veroveren begon de ‘grote trek’.
Velen vluchtten voor de russen vanwege de grootschalige plunderingen en de verkrachtingen.
Iedereen trok naar het westen. Velen kwamen onderweg om van honger en ontbering.
Toen de Russen een groot offensief tegen Breslau (Wroclaw) begonnen trokken de mensen in
de wijde omgeving weg. Oudoom Jorg trok met zijn tractor en 12 mensen naar het
Reuzengebergte. Ze kwamen zo probleemloos de winter door. Maar overal waren er sporen
van de oorlog, verlaten pantservoertuigen, mannen die door bommen aan stukken gereten
waren. Na de capitulatie werd Breslau geplunderd. De graanschuur van de boerderij van oom
Jorg was afgebrand. Een knecht van hem liep op een mijn en stierf in het ziekenhuis. Later
moet oom Jorg de begane grond van zijn huis geven aan zes Polen uit Galicië. Voor zichzelf
mocht hij de zolder inrichten. Vanaf nu waren de Polen de baas over zijn boerderij.
Oma Martha wilde haar broer Jorg niet meer tot last zijn. In een brief aan haar man schrijft ze
hoe er gebrek is aan alles als gevolg van de plunderingen. ‘Zoek een mogelijkheid om ons op
te halen. Ik ben niet meer in staat met de kinderen alleen te reizen. Ik ben totaal vertwijfeld en
weet niet meer wat ik moet doen’ (152). Op het station in Breslau worden haar geld en haar
juwelen door Russische soldaten afgenomen. Nu kon ze geen treinkaartjes meer kopen naar
haar man. Met een aderontsteking gaat ze te voet weer terug naar haar broer Jorg. In haar
laatste brief schrijft ze aan haar man: ‘ik ben niet opgewassen tegen het leven en het gaat niet
goed met de kinderen.’ Martha krijgt een bed bij de nonnen en sterft, 45 jaar oud.
De Duitsers hebben in de oorlog dorpen platgebrand, Polen als dwangarbeiders behandeld,
hen verdreven en vermoord. De Polen hadden alle reden om de Duitsers te haten. Nu was het
de beurt aan de Polen om de Duitsers te verdrijven. Ook aan die kant werden mensenrechten
geschonden.
R.M. Douglas citeert een diplomaat die de deportatie van dichtbij heeft gezien: ‘als je de
wanhoop en vertwijfeling van deze stakkers ziet en de stank van hun vervuilde toestand ruikt,
moet je direct denken aan Buchenwald en Dachau. Dit is vergelding op grote schaal, niet
jegens partijbonzen, maar jegens vrouwen en kinderen, armen en zieken.’
Na de dood van opa Georg, de man van Martha, waren de zes kinderen wees. Op de voorplaat
zien we de bezorgde blik van tante Lotte. De kleine Hanne heeft een lieve glimlach. Er waren
mensen die zich over het gezin ontfermden. Moeder Elinor studeerde nog steeds in
Zwitserland. Het was te riskant om naar het risicogebied te gaan van haar familie. Het enige
dat ze kan doen is pakjes opsturen.
Jorgs zoon Frans vertelt over de treinreis naar het westen: ‘de treinen reden stapvoets. het was
ijskoud. Mensen bevroren in de wagons. Als de trein stopte werden de lijken er gewoon uit
gegooid. Overal langs het spoor zag je bevroren lichamen liggen.’
De opvang in West Duitsland was kil en harteloos. Niemand zat op de Polakken te wachten.
Douglas schrijft: ‘de deportatie van Duitsers is de grootste gedwongen volksverhuizing van de
geschiedenis. Tussen de 500.000 en 1500.000 mensen zijn omgekomen…. De belangstelling
voor deze misdaad blijft gering…. Vanzelfsprekend is de verdrijving van de Duitsers op geen
enkele manier gelijk te stellen aan Hitlers planmatige uitroeiing van de Joden, maar de
Europese geschiedenis zal pas evenwichtig beschreven worden als ook dit verhaal eerlijk is
verteld’ 161.
Laura Starink, Duitse wortels, Atlas Contact 2013
https://opengeloven.net/index.php?option=com_content&view=category&id=7&Itemid=6
Heimat Vertriebenen zijn Duitsers uit Oost Europa die na de tweede wereldoorlog gedwongen werden hun huis en haard te verlaten. Ze verloren hun werk en al hun bezittingen. Ze mochten alleen een koffer meenemen. Dit was een beslissing van de geallieerden, die vonden dat Duitsland te groot was en kleiner moest worden om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen. De verdrijving van Duitsers was ook de wraak van vele Polen die enorm geleden hadden in de tweede wereldoorlog.
Het kan zijn dat het bij deze deportatie ging om 12 miljoen mensen. Velen overleefden de reis niet.
De geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars. Het perspectief dat ook Duitsers zelf slachtoffer zijn geweest van wat Hitler heeft aangericht heeft bij ons minder nadruk. Maar langzamerhand is er wel meer aandacht voor het verhaal van de Heimat Vertriebenen.
In Oost Europa is dit onderdeel van de tweede wereldoorlog veel meer bekend.
Laura Starink vertelt het verhaal van haar opa en oma, die de ontberingen van na de tweede wereldoorlog niet overleefden. En hoe het ging met haar moeder en haar oom en tantes.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De oorlog begon voor ons pas goed toen de vrede in aantocht was.
Na een nauwgezet onderzoek heeft Laura Starink het verhaal van haar voorgeslacht op schrift
gesteld. Door in te zoomen op details krijgt hetgrote verhaal van Duitsers die na de 2eWO van
hun grond werden verdreven veel zeggingskracht. De 2eWO begint eigenlijk met het verdrag van Versailles, dat door Duitsland als een grote vernedering is ervaren. Hitler kreeg aanhang door zijn ambitie om verloren gebied terug te veroveren en Duitsland weer groot te maken.
In 1938 bepaalde de overeenkomst in München dat Sudetenland voortaan deel was van Duitsland. Maart 1939 werd Tsjecho-Slowakije feitelijk geannexeerd.
In de 2eWO werden Polen vermoord, verdreven en verplicht tot dwangarbeid vanuit de racistische visie dat ze minderwaardig zouden zijn.
Stonden alle Duitsers achter deze ontwikkelingen?
Starink zegt dat de gebeurtenissen van de Kristallnacht in 1933 openlijk werden veroordeeld. De winkelboycot werkte evenmin. De nazi’s werden verder door de familie gewantrouwd, omdat ze tegen de katholieke kerk waren.
Belangrijk is ook dat informatie over de gruwelen van het Derde Rijk maar heel
fragmentarisch was. Men wist van deportaties, maar men had niet het complete beeld.
Als Starink veel later met haar moeder Elinor Auschwitz bezoekt is er schaamte, maar ook
verzet: ‘dit heb ik niet op mijn geweten!’ (108)
De analyse die Starink maakt is niet gebaseerd op politieke vooringenomenheid, maar komt
voort uit het nauwkeurig luisteren naar wat familieleden haar hebben verteld.
Toen de Russen de Oost-Europese gebieden begonnen te veroveren begon de ‘grote trek’.
Velen vluchtten voor de russen vanwege de grootschalige plunderingen en de verkrachtingen.
Iedereen trok naar het westen. Velen kwamen onderweg om van honger en ontbering.
Toen de Russen een groot offensief tegen Breslau (Wroclaw) begonnen trokken de mensen in
de wijde omgeving weg. Oudoom Jorg trok met zijn tractor en 12 mensen naar het
Reuzengebergte. Ze kwamen zo probleemloos de winter door. Maar overal waren er sporen
van de oorlog, verlaten pantservoertuigen, mannen die door bommen aan stukken gereten
waren. Na de capitulatie werd Breslau geplunderd. De graanschuur van de boerderij van oom
Jorg was afgebrand. Een knecht van hem liep op een mijn en stierf in het ziekenhuis. Later
moet oom Jorg de begane grond van zijn huis geven aan zes Polen uit Galicië. Voor zichzelf
mocht hij de zolder inrichten. Vanaf nu waren de Polen de baas over zijn boerderij.
Oma Martha wilde haar broer Jorg niet meer tot last zijn. In een brief aan haar man schrijft ze
hoe er gebrek is aan alles als gevolg van de plunderingen. ‘Zoek een mogelijkheid om ons op
te halen. Ik ben niet meer in staat met de kinderen alleen te reizen. Ik ben totaal vertwijfeld en
weet niet meer wat ik moet doen’ (152). Op het station in Breslau worden haar geld en haar
juwelen door Russische soldaten afgenomen. Nu kon ze geen treinkaartjes meer kopen naar
haar man. Met een aderontsteking gaat ze te voet weer terug naar haar broer Jorg. In haar
laatste brief schrijft ze aan haar man: ‘ik ben niet opgewassen tegen het leven en het gaat niet
goed met de kinderen.’ Martha krijgt een bed bij de nonnen en sterft, 45 jaar oud.
De Duitsers hebben in de oorlog dorpen platgebrand, Polen als dwangarbeiders behandeld,
hen verdreven en vermoord. De Polen hadden alle reden om de Duitsers te haten. Nu was het
de beurt aan de Polen om de Duitsers te verdrijven. Ook aan die kant werden mensenrechten
geschonden.
R.M. Douglas citeert een diplomaat die de deportatie van dichtbij heeft gezien: ‘als je de
wanhoop en vertwijfeling van deze stakkers ziet en de stank van hun vervuilde toestand ruikt,
moet je direct denken aan Buchenwald en Dachau. Dit is vergelding op grote schaal, niet
jegens partijbonzen, maar jegens vrouwen en kinderen, armen en zieken.’
Na de dood van opa Georg, de man van Martha, waren de zes kinderen wees. Op de voorplaat
zien we de bezorgde blik van tante Lotte. De kleine Hanne heeft een lieve glimlach. Er waren
mensen die zich over het gezin ontfermden. Moeder Elinor studeerde nog steeds in
Zwitserland. Het was te riskant om naar het risicogebied te gaan van haar familie. Het enige
dat ze kan doen is pakjes opsturen.
Jorgs zoon Frans vertelt over de treinreis naar het westen: ‘de treinen reden stapvoets. het was
ijskoud. Mensen bevroren in de wagons. Als de trein stopte werden de lijken er gewoon uit
gegooid. Overal langs het spoor zag je bevroren lichamen liggen.’
De opvang in West Duitsland was kil en harteloos. Niemand zat op de Polakken te wachten.
Douglas schrijft: ‘de deportatie van Duitsers is de grootste gedwongen volksverhuizing van de
geschiedenis. Tussen de 500.000 en 1500.000 mensen zijn omgekomen…. De belangstelling
voor deze misdaad blijft gering…. Vanzelfsprekend is de verdrijving van de Duitsers op geen
enkele manier gelijk te stellen aan Hitlers planmatige uitroeiing van de Joden, maar de
Europese geschiedenis zal pas evenwichtig beschreven worden als ook dit verhaal eerlijk is
verteld’ 161.
Laura Starink, Duitse wortels, Atlas Contact 2013
https://opengeloven.net/index.php?option=com_content&view=category&id=7&Itemid=6
1
Reageer op deze recensie
