Brian Wilson leeft

De Beach Boys? Everybody’s gone surfin’ Surfin’ USA? Neem je me in de maling? Die Sky Radio-muziek vol tamme melodietjes en tekstuele niemendalletjes, wat is daar nou zo bijzonder aan? Dat was ongeveer mijn reactie, iedere keer als Brian Wilson in een documentaire ter sprake kwam. Zonder uitzondering werd de man een genie genoemd, door de grootsten der aarde. Ik begreep er helemaal niets van, dacht dat er een persoonsverwisseling aan dit misverstand ten grondslag moest liggen. Maar als al die muzikale legendes, van Paul Mc Cartney tot Bob Dylan, en van Carol Kaye tot Gerhswin, deze man de hemel in prezen, dan moest het wel aan mij liggen. Dan was ik degene die de plank missloeg.
Het is wonderlijk hoe de menselijke geest werkt. Hoe we alles en iedereen zo categoriseren dat we de schoonheid vlak voor onze neus niet meer zien en horen. Iets soortgelijks was me ook al met David Bowie overkomen. Toen ik naar muziek ging luisteren, bracht hij net Let’s dance en Under pressure uit. Niks mis mee. Lekker in het gehoor liggende liedjes, prettig op de achtergrond als je aan het werk bent. Maar ik werd er niet meer van uit mijn stoel geblazen. En dus sloot ik David Bowie op in het vakje ‘Aardige deuntjes, maar niet interessant genoeg om goed naar te luisteren’. Vanwege dat vooroordeel kon het jaren duren voordat ik helemaal uit mijn plaat ging van Ziggy Stardust en Starman, voordat ik de soul ontdekte in Young Americans. Terwijl ik die nummers al ontelbare malen op de radio gehoord had.
Dan Brian Wilson. Eerst was er de man, toen was er de muziek die vat op mij kreeg en de kunstmatige grenzen tussen wat wel en niet de moeite waard zou zijn verpulverde. Die droevige Labrador-ogen van Brian Wilson, die zo contrasteren met de twinkeling in de ogen van zijn bewonderaars als hij het onderwerp van gesprek wordt, haalden me definitief over om zijn biografie te lezen. Ik ben Brian Wilson is het verhaal van een voortdurende strijd tussen destructie en creativiteit, beide polen zijn in overvloed aanwezig in het leven van de hoofdpersoon (als je tenminste van polen kunt spreken, misschien zijn zowel destructie als creativiteit afkomstig uit dezelfde bron, maar dat is voer voor psychologen en filosofen. Brian Wilson maakt er zelf een paar interessante opmerkingen over). Drank- en drugsverslaving, jarenlange afhankelijkheid van een malafide hulpverlener die op zijn geld uit was, hem manipuleerde en hem drogeerde met een overdosering aan kalmeringsmiddelen, een vader die hem sloeg, stemmen in zijn hoofd, jarenlange depressies – mijn hemel, als Nietzsche’s aforisme Was mich nicht ümbrengt, macht mir stärker klopt, dan moet Brian Wilson over bovennatuurlijke krachten beschikken.
De structuur van het verhaal sluit uitstekend aan bij die inhoud, al is het in het begin even wennen. Je wordt namelijk heen en weer door de tijd geslingerd. Met één zinswending zit je ineens van de jaren ’60 in de jaren ’80 en een alinea later weer terug in de jaren ’70, wat doet denken aan de Unstuck in time-techniek van Kurt Vonnegut in Slachthuis Vijf. Het gebrek aan chronologie of welk ordenend principe dan ook, komt nauw overeen met de chaos in het hoofd van Brian Wilson.
Maar dan de andere kant van het verhaal. De muziek. Dan verdwijnt alle chaos en ontstaat harmonie. Tijdens het lezen van de biografie luisterde ik telkens opnieuw naar Pet Sounds en Smile, en geholpen door de toelichting van de maestro zelf, begon het kwartje steeds luider te vallen. Vijftig jaar na dato sijpelde de muziek door de muren van mijn vooroordelen heen, totdat de druk zo groot werd dat ze omvielen. Al dagenlang zingen de harmonieën van vooral Good Vibrations, God only knows en Sloop John B door mijn hoofd, waar ik ook ga. De overige nummers zullen spoedig volgen. Brian Wilson heeft me een geschenk gegeven waarmee ik nog jaren vooruit kan.