Lezersrecensie
Ontwaak! Ewald Engelen fileert het neoliberalisme.
De kiezer verkeert in een neoliberale sluimer en heeft een vals bewustzijn. De kiezer stemt tegen zijn eigenbelang in, mede ingegeven door een publiek debat dat gaat over de verkeerde onderwerpen. Dat is het resultaat van toenemende tegenstellingen tussen hoger en lager opgeleiden, voor wie Nederland respectievelijk een gaaf land is of een neoliberale nachtmerrie. Materiële condities, ingegeven door belangen van een hoog opgeleide technocratische elite, gereproduceerd en gelegitimeerd met behulp van een geraffineerde socialisatie bepalen de economische structuren en daarmee wie profiteert en wie niet. In zijn analytische aanpak past Engelen in een Marxistisch georiënteerde traditie. Dat is zelfs het geval waar het gaat om het polemische karakter van het boek. De toon is uiterst serieus, maar van de metaforen en benamingen schiet je dikwijls in de lach.
"We leven in een morbide tijdperk, waarin het oude heeft afgedaan maar de politiek er desondanks hardnekkig aan blijft vasthouden. En zo de geboorte van het nieuwe in de weg staat."
Het bovenstaande citaat ontleent Engelen aan Antonio Gramsci. Het neoliberalisme piept en kraakt en heeft nooit de beloften ingelost die er ooit van uit zijn gegaan. Toch gaan politici crises te lijf met nog meer neoliberale maatregelen, ingegeven door een eindeloos geloof in de markt, heilig overtuigd van de eigen competentie en vooral van het eigen gelijk. Engelen geselt de kaste van economen, consultants en andere neoliberale brahmanen. Niet met zomaar wat meningen, maar met empirisch materiaal en met degelijke en goed onderbouwde inzichten uit een brede waaier aan wetenschappelijke disciplines, zoals uit de economie, sociologie, politicologie, geografie en zo verder. Het is een analyse die klinkt als een klok en die bezien vanuit het gebruikte paradigma compleet is en in die zin overtuigt.
Zijn urgente kritiek is gericht op het feit dat de staatsmacht in een neoliberale wereld is aangewend om precies de belangen van het grootkapitaal te dienen. Vervolgens dat technocraten daarbinnen de dienst uitmaken en fundamentele verdelingsvraagstukken depolitiseren en deze onttrekken aan het democratisch proces. Daarin worden zij door niemand een strobreed in de weg gelegd, ook niet door het journaille vanwege het ontzag voor de ‘professie’, maar ook omdat zij zelf ook deel uitmaken van het hoog opgeleide deel van Nederland en er eigenlijk hetzelfde wereldbeeld op na houden. Wat na het depolitiseren van fundamentele economische vraagstukken resteert, zijn bijvoorbeeld culturele thema’s. Dat zijn de bliksemafleiders in het publieke debat.
Engelen is er duidelijk over dat hij niet pretendeert de waarheid in pacht te hebben. In zijn inleiding is dat al zo, maar dat wordt nog sterker als hij tegen het eind van zijn boek een aantal fundamentele aspecten van kennis an sich benoemt. De aanleiding van dit betoog is dat de wetenschappelijke discipline die economie heet, stelselmatig nalaat haar eigen vooronderstellingen en verkregen kennis kritisch te bevragen. Het begrip waarheid is in onze tijd, zeker tegen het licht van de corona-crisis, nogal een lastig onderwerp. Net als economen plegen te doen, beroepen allerlei groepen met allerhande ideologieën en complottheorieën zich op ‘de waarheid’ en slaan daarmee elk debat op voorhand dood. Engelen plaatst zich duidelijk op de lijn van de wetenschapsfilosoof Karl Popper, die stelde dat alle kennis feilbaar is en alleen maar voorlopige kennis is. Waarheid is een tijdelijke claim, tot het punt dat de waarheidsclaim tegen wordt gesproken. Zo bezien is kennis het begin van het debat, niet het einde.
Nogmaals, de analyse is krachtig en aansprekend, maar Engelen roept op tot een revolte. Toch geeft hij in dit boek nergens een schets van een samenhangende oplossing waar de energie zich dan op moet richten. De neoliberale partijen wegstemmen is een ding, maar het helpt om richting te geven aan de fundamentele herinrichting van het systeem.
Deze recensie is een bewerking van mijn recensie op mijn blog: https://jipleest.wordpress.com/2021/03/08/ontwaak-ewald-engelen-fileert-het-neoliberalisme/
"We leven in een morbide tijdperk, waarin het oude heeft afgedaan maar de politiek er desondanks hardnekkig aan blijft vasthouden. En zo de geboorte van het nieuwe in de weg staat."
Het bovenstaande citaat ontleent Engelen aan Antonio Gramsci. Het neoliberalisme piept en kraakt en heeft nooit de beloften ingelost die er ooit van uit zijn gegaan. Toch gaan politici crises te lijf met nog meer neoliberale maatregelen, ingegeven door een eindeloos geloof in de markt, heilig overtuigd van de eigen competentie en vooral van het eigen gelijk. Engelen geselt de kaste van economen, consultants en andere neoliberale brahmanen. Niet met zomaar wat meningen, maar met empirisch materiaal en met degelijke en goed onderbouwde inzichten uit een brede waaier aan wetenschappelijke disciplines, zoals uit de economie, sociologie, politicologie, geografie en zo verder. Het is een analyse die klinkt als een klok en die bezien vanuit het gebruikte paradigma compleet is en in die zin overtuigt.
Zijn urgente kritiek is gericht op het feit dat de staatsmacht in een neoliberale wereld is aangewend om precies de belangen van het grootkapitaal te dienen. Vervolgens dat technocraten daarbinnen de dienst uitmaken en fundamentele verdelingsvraagstukken depolitiseren en deze onttrekken aan het democratisch proces. Daarin worden zij door niemand een strobreed in de weg gelegd, ook niet door het journaille vanwege het ontzag voor de ‘professie’, maar ook omdat zij zelf ook deel uitmaken van het hoog opgeleide deel van Nederland en er eigenlijk hetzelfde wereldbeeld op na houden. Wat na het depolitiseren van fundamentele economische vraagstukken resteert, zijn bijvoorbeeld culturele thema’s. Dat zijn de bliksemafleiders in het publieke debat.
Engelen is er duidelijk over dat hij niet pretendeert de waarheid in pacht te hebben. In zijn inleiding is dat al zo, maar dat wordt nog sterker als hij tegen het eind van zijn boek een aantal fundamentele aspecten van kennis an sich benoemt. De aanleiding van dit betoog is dat de wetenschappelijke discipline die economie heet, stelselmatig nalaat haar eigen vooronderstellingen en verkregen kennis kritisch te bevragen. Het begrip waarheid is in onze tijd, zeker tegen het licht van de corona-crisis, nogal een lastig onderwerp. Net als economen plegen te doen, beroepen allerlei groepen met allerhande ideologieën en complottheorieën zich op ‘de waarheid’ en slaan daarmee elk debat op voorhand dood. Engelen plaatst zich duidelijk op de lijn van de wetenschapsfilosoof Karl Popper, die stelde dat alle kennis feilbaar is en alleen maar voorlopige kennis is. Waarheid is een tijdelijke claim, tot het punt dat de waarheidsclaim tegen wordt gesproken. Zo bezien is kennis het begin van het debat, niet het einde.
Nogmaals, de analyse is krachtig en aansprekend, maar Engelen roept op tot een revolte. Toch geeft hij in dit boek nergens een schets van een samenhangende oplossing waar de energie zich dan op moet richten. De neoliberale partijen wegstemmen is een ding, maar het helpt om richting te geven aan de fundamentele herinrichting van het systeem.
Deze recensie is een bewerking van mijn recensie op mijn blog: https://jipleest.wordpress.com/2021/03/08/ontwaak-ewald-engelen-fileert-het-neoliberalisme/
2
Reageer op deze recensie
