De moed van het debat

In het boek zien we de indeling van hoofdstukken chronologisch langs de lijn van afwisselende personages en hun perspectieven. Het voert de lezer mee in hun gedachten, herinneringen, dialogen en beleving. Via hen ontstaat langzaam maar zeker een beeld van wat er zich heeft voorgevallen. Dat geeft het verhaal een zekere vaart en een interessante dynamiek. Weduwe Isa blikt vanuit het vakantiehuis aan de ruige Ierse kust terug op haar leven met Thomas Geel en haar gezin. Haar perspectief wisselt met dat van haar dochter Leonie, die over en weer een nogal moeizame relatie hebben. Het derde perspectief is dat van de journalist Joris, die in de mediastorm en de maatschappelijke opwinding die de mysterieuze dood van Thomas omgeven een interessante longread ziet en het verhaal begint te ontrafelen. Hoewel de opbouw interessant is en je voortdurend nieuwsgierig maakt naar het vervolg, merkte ik ruimschoots over de helft van het boek toch dat het mij wat langdradig en repetitief voorkwam. In mijn geval was dat vlak voordat de nevelen zich van het plot begonnen terug te trekken, waardoor mijn gevoel van verveling snel en voorgoed verdween. Thomas G. benadert schoorvoetend het toneel, maar eenmaal daar aangekomen maakt hij een grande entree met een even indrukwekkend als verrassend relaas. Vanaf dat moment leeft het verhaal sterk op en wel zo dat de opengetrokken registers tot het einde van het boek volop meedoen.

In het radioprogramma Nooit meer slapen vertelt Noordervliet dat haar favoriete boek Albert Camus’ De mens in opstand is. Zijn geest en zijn dood lijken in het werk van Noordervliet inderdaad bronnen van inspiratie te zijn. Bijvoorbeeld in de vorm van de sprong van een brug, een auto die op hoge snelheid tegen een boom aan knalt en het in verzet komen tegen absurdisme wordt meer dan eens de herinnering aan Camus opgeroepen. Wat we in het boek van Noordervliet zien is in meerdere betekenissen een lijdend voorwerp; een mens die vraagt in een wereld die onredelijk zwijgt. De mens die zonder universele waarheid zich een weg door het leven baant, die daarin keuzes maakt die hem uiteindelijk fataal worden. Hier is het nog maar de vraag of de wereld onredelijk zwijgt. Zeer zeker is de wereld in De val van Thomas G. onredelijk, maar het zwijgen heeft plaats gemaakt voor roeptoeterende overstemming, veroordeling en karaktermoord in het publieke domein, via media en sociale platforms, gebaseerd op een veronderstelde morele superioriteit. Het vergt moed om je dan in een debat staande te houden.

"Het zijn niet de principes die een persoonlijkheid maken, het is de onverzoenlijkheid waarmee ze worden gehandhaafd."

De actualiteit van het boek is evident. Aan de orde is de maatschappelijke wrijving die voortkomt uit de moderniteit, de frictie tussen rede en traditie, vooruitgang en conservatisme. Binnen dat krachtenveld vindt het debat plaats, wat gemakkelijk leidt tot ongemak, onbegrip en zelfs onveiligheid. Belangrijke vragen zijn hoe ver je mag gaan, wie je een podium geeft en of opinie verhuld als fictie voor betamelijke literatuur kan en mag doorgaan. Het is hier in deze publieke ruimte, waarin mensen zich aan elkaar openbaren en zich uitspreken, waar de relevantie van Hannah Arendt duidelijk wordt. “De menselijke pluraliteit, de fundamentele voorwaarde voor zowel handelen als spreken, draagt het tweeledige karakter van gelijkheid en verscheidenheid”, stelt zij in De menselijke conditie. Het is deze pluraliteit waarin verschillende meningen naast elkaar kunnen bestaan, die de uniciteit van het individu beschermt, het fundament legt voor een functionerende democratie en de waarborg vormt tegen totalitarisme. Pluraliteit is het eerste slachtoffer van totalitarisme, waarvan de wortels liggen in het monddood maken en cancelen van anderen.

Naast het identificeren van de hypocrisie en onredelijkheid die de boventoon voert in het publieke debat, betoont Noordervliet zich ook vaardig in het psychologisch schetsen van personages. Zij creëert een indrukwekkend geheel, waarin de confrontatie van tegenstellingen schuurt, maar waar verschillen tegelijk juist de reden vormen voor een functionerende eenheid. Een enkele keer wordt het zelfonderzoek wat overdadig, maar dat is dan ook het enige smetje op dit voor het overige sterke boek.