Een helse odyssee waar je als lezer niet ongehavend uitkomt

Van de Mexicaanse auteur Emiliano Monge (1978) verschenen tot nu toe twee romans in het Nederlands.  Arie van der Wal stond in voor de vertaling van Las tierras arrasadas (2015).

In een niemandsland tussen woestijn en oerwoud passeert een eindeloze stroom vluchtelingen op weg naar een beter leven, ‘mannen en vrouwen die kortgeleden de grote muur zijn overgestoken die het verschroeide land in tweeën deelt.’ Criminele bendes lokken deze illegale migranten in de val om ze te verkopen aan de hoogstbiedende, maar eerst ontnemen ze hun alles. Vanaf dan gaat het om ‘naamlozen’ zonder verleden, toekomst of hoop.

Het verhaal start vlak voor zonsopgang als de ‘oerwoudjongens’ nieuwe vluchtelingen aanleveren op een open plek, waar Epitafio en Estela met hun handlangers de lading overnemen. Epitafio en Estela voeren een bende mensenhandelaren aan, maar het zijn ook geliefden. Als kind werden ze zelf gevangengenomen en in een weeshuis gestopt. Jarenlang misbruik, folteringen en dwangarbeid hebben deze slachtoffers tot daders getransformeerd. De meedogenloosheid van het duo kent geen grenzen. Na een eerste reeks vernederingen proppen ze de ‘naamlozen’ in laadbakken van vrachtwagens, waarmee ze hen transporteren naar de opkopers. Epitafio en Estela volgen daarbij ieder een andere route en doen de hele dag vruchteloze pogingen om elkaar telefonisch te bereiken. Ze geraken hoe langer hoe meer opgefokt. Het ziet ernaar uit dat ze elkaar ontglippen terwijl hun heerschappij over de bende ten einde loopt. Rivalen staan klaar om de boel over te nemen.

Estela en Epitafio zouden graag ontsnappen aan deze mensenverslindende hel. Ze proberen hun uitzichtloze situatie te ontkennen door zich een betere toekomst te herinneren, maar zitten gevangen in een horrorscenario, waarin empathie hardvochtig wordt afgestraft en het recht van de sterkste zegeviert. Net als alle andere personages in deze roman, hebben ze hun menselijke identiteit al lang verloren. Het zijn ontmenselijkte zombies, die gevoelloos folteren en moorden, met enkel die obsessie voor elkaar en voor de rest bereid om elke onschuldige prooi die hun pad kruist mee te sleuren in het inferno.

De noodlottige tochten van Epitafio, Estela en ‘de oerwoudjongens’ verlopen parallel en zijn doorspekt met opgejaagde dialogen en gedachtestromen die, zoals tijdens een slapeloze nacht, eindeloos rondjes draaien in de hoofden van de radeloze hoofdpersonages.

Alle persoonsnamen hebben te maken met de dood en de meeste plaatsaanduidingen verwijzen naar De goddelijke komedie van Dante. Een opmerkelijke link naar de Griekse mythologie zien we in een consequent gebruik van het ‘epitheton ornans’, dat in wisselende gedaanten als een mantra doorheen het verhaal terugkomt met bijvoorbeeld Epitafio als ‘Dedovevangeest’ en Estela als ‘‘Deblindeindewoestijn’. Vooral de rake omschrijvingen voor de ‘naamlozen’ beklijven.

Al is het soms verwarrend om te volgen wat er precies gaande is, door het helse ritme krijgt de lezer geen kans om weg te kijken. Bijzonder indringend en tegelijk afstompend zijn de stukken tekst in cursief die naadloos aansluiten bij het gebeuren. De auteur citeert hier uit authentieke, schrijnende getuigenissen van Midden-Amerikaanse migranten op hun tocht door Mexico op weg naar de VS.

Het woeste decor versterkt de onheilspellende atmosfeer en de schoonheid van de krachtige, kleurrijke natuur laat zich niet onbetuigd. Levendige fauna en flora eisen op elke pagina hun plaats op.

Een alwetende verteller verweeft al deze elementen tot een mooi geheel, in een afstandelijke vertelstijl. Tussen de regels laat hij doorschemeren dat een goede afloop niet tot de mogelijkheden behoort. Emiliano Monge sleurt de lezer mee in een apocalyptische nachtmerrie, waarin niemand te vertrouwen is en elk spatje medemenselijkheid ontbreekt. Alsof de mensheid alle hoop heeft laten varen en ontaard is tot een weerzinwekkende fout van de natuur. Niet verwonderlijk dat in een dergelijk wreed universum liefde alleen mogelijk lijkt in de gekmakende vorm van een alles verzengende obsessie.

Is het verschroeide land werkelijk ‘het verhaal van de laatste holocaust van de menselijke soort’? Een verstikkende odyssee waar ook de lezer niet ongehavend uitkomt, is het ongetwijfeld.