Hebban recensie
De schuldige onschuld van Mata Hari
Het is misschien wel het moeilijkste genre dat er bestaat, faction. Toch schrijft Tomas Ross de ene na de andere prachtroman in deze kunstige combinatie van feiten en fictie. Zijn nieuwste proeve van bekwaamheid heet De tranen van Mata Hari, een thriller waarin hij op geniale wijze de waarheid achter de mysterieuze en exotische danseres annex spionne Mata Hari ontsluiert.
Mata Hari werd in 1876 als Margaretha Geertruida Zelle in Leeuwarden geboren. Op haar 19e trouwde ze met een KNIL-militair, vestigde zich in Amsterdam en kreeg een zoon en dochter. Enkele jaren later vertrok het paar naar Nederlands-Indie waar het zoontje overleed. Dit dieptepunt in haar leven luidde een nieuwe levensfase in. Ze scheidde in 1906 van haar man en vestigde zich als de exotische naaktdanseres Mata Hari (Maleis voor: Oog van de dag oftewel zon) in Parijs. Ze werd al snel beroemd en trad op in Wenen, Monaco, Madrid en de scala van Milaan. Minstens zo fameus was haar levenswandel. Mata Hari deelde het bed met tal van mannen uit de hoogste kringen in ruil voor een flinke bijdrage aan haar luxe levensonderhoud. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was haar roem tanende en verdween al haar geld als sneeuw voor de zon. Vanwege haar intieme omgang met militairen en politici, zowel uit Duitsland als Frankrijk, werd zij verdacht van spionage. In 1917 werd ze in Frankrijk ter dood veroordeeld op beschuldiging van hoogverraad wegens spionage voor de Duitsers. Na haar executie barstte de discussie los of Mata Hari een doortrapte spionne was geweest of een onschuldig slachtoffer van intriges? Was het wellicht zo dat de Franse militaire overheid in haar, een buitenlandse courtisane, een goede zondebok zag voor het falen van het commando aan het front?
In De tranen van Mata Hari volgt Tomas Ross twee verhaallijnen. De ene verhaallijn volgt zeer gedetailleerd en gedocumenteerd de opkomst en ondergang van Mata Hari. Een spectaculaire verhaallijn waarbij onontkoombaar de vraag zich aandient hoe het kwam dat Mata Hari zo immens beroemd kon worden. Ze was niet echt mooi, had een grote neus, een platte boezem en kon niet overdreven goed dansen. Ze was een vrouw die het gewend was dat steenrijke minnaars haar met weelde overlaadden. Seks was voor haar part of the deal. Aandacht en bewondering eveneens. Toen haar optredens later minder gewild waren, kreeg zij het moeilijk. Mede doordat de oorlogshandelingen het haar beletten naar haar villa in Frankrijk te reizen, bleef zij noodgedwongen een tijd in Den Haag waar ze ondermeer een verhouding had met Prins Hendrik. Ze haatte Nederland en adoreerde Frankrijk dat haar beroemd had gemaakt. Van diverse kanten werd haar gevraagd te spioneren, maar of Mata Hari daar ook werkelijk de capaciteiten voor bezat? Velen waagden het te betwijfelen en Tomas Ross al helemaal.
De andere verhaallijn volgt de wederwaardigheden van het fictieve personage Willem Bentinck, een Nederlandse journalist die als correspondent voor het NRC in Parijs werkzaam was. Bentinck werd door een meedogenloze spion gechanteerd en werd een spion tegen wil en dank. Op een bepaald moment raakte zijn leven verweven met dat van Mata Hari.
Tomas Ross is in De tranen van Mata Hari niet alleen op zoek naar de waarheid. Hij schildert tevens een prachtig en kleurrijk beeld van het leven tijdens de oorlog. Alle details zijn ingevuld, van aapjeskoetsiers, dekschuiten en badhuizen tot de toenmalige cryptografie toe. Ondanks de vele personages die de revue passeren is het verhaal kristalhelder. Tomas Ross neemt de lezer op geraffineerde wijze mee langs de Europese hoven, ministeriele vertrekken en de diverse boudoirs van Mata Hari. Hij tekent haar naïviteit en domheid met een ragfijne potloodlijn, haar ijdelheid en erotische aantrekkingkracht met een fors aangezette penseelstreek en haar teloorgang met een dikke kwast waar haar zelfzucht en wanhoop in klodders rode verf vanaf druipt. Nuancerend daar waar nuances nodig zijn, stelling nemend daar waar conclusies gerechtvaardigd zijn. Mata Hari was een vrouw die aanvankelijk manipuleerde en, naarmate haar populariteit minder werd, gemanipuleerd werd. Zij werd het slachtoffer van krachten die groter waren dan zijzelf. Tomas Ross is ervan overtuigd. Tien jaar voordat het gerechtsdossier van de vermeende spionne in 2017 openbaar wordt gemaakt, heeft hij het onderzoek al afgerond. De weerslag is te vinden in De tranen van Mata Hari, een weergaloos boek van een schrijver op eenzame hoogte. Vijf sterren.
Mata Hari werd in 1876 als Margaretha Geertruida Zelle in Leeuwarden geboren. Op haar 19e trouwde ze met een KNIL-militair, vestigde zich in Amsterdam en kreeg een zoon en dochter. Enkele jaren later vertrok het paar naar Nederlands-Indie waar het zoontje overleed. Dit dieptepunt in haar leven luidde een nieuwe levensfase in. Ze scheidde in 1906 van haar man en vestigde zich als de exotische naaktdanseres Mata Hari (Maleis voor: Oog van de dag oftewel zon) in Parijs. Ze werd al snel beroemd en trad op in Wenen, Monaco, Madrid en de scala van Milaan. Minstens zo fameus was haar levenswandel. Mata Hari deelde het bed met tal van mannen uit de hoogste kringen in ruil voor een flinke bijdrage aan haar luxe levensonderhoud. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was haar roem tanende en verdween al haar geld als sneeuw voor de zon. Vanwege haar intieme omgang met militairen en politici, zowel uit Duitsland als Frankrijk, werd zij verdacht van spionage. In 1917 werd ze in Frankrijk ter dood veroordeeld op beschuldiging van hoogverraad wegens spionage voor de Duitsers. Na haar executie barstte de discussie los of Mata Hari een doortrapte spionne was geweest of een onschuldig slachtoffer van intriges? Was het wellicht zo dat de Franse militaire overheid in haar, een buitenlandse courtisane, een goede zondebok zag voor het falen van het commando aan het front?
In De tranen van Mata Hari volgt Tomas Ross twee verhaallijnen. De ene verhaallijn volgt zeer gedetailleerd en gedocumenteerd de opkomst en ondergang van Mata Hari. Een spectaculaire verhaallijn waarbij onontkoombaar de vraag zich aandient hoe het kwam dat Mata Hari zo immens beroemd kon worden. Ze was niet echt mooi, had een grote neus, een platte boezem en kon niet overdreven goed dansen. Ze was een vrouw die het gewend was dat steenrijke minnaars haar met weelde overlaadden. Seks was voor haar part of the deal. Aandacht en bewondering eveneens. Toen haar optredens later minder gewild waren, kreeg zij het moeilijk. Mede doordat de oorlogshandelingen het haar beletten naar haar villa in Frankrijk te reizen, bleef zij noodgedwongen een tijd in Den Haag waar ze ondermeer een verhouding had met Prins Hendrik. Ze haatte Nederland en adoreerde Frankrijk dat haar beroemd had gemaakt. Van diverse kanten werd haar gevraagd te spioneren, maar of Mata Hari daar ook werkelijk de capaciteiten voor bezat? Velen waagden het te betwijfelen en Tomas Ross al helemaal.
De andere verhaallijn volgt de wederwaardigheden van het fictieve personage Willem Bentinck, een Nederlandse journalist die als correspondent voor het NRC in Parijs werkzaam was. Bentinck werd door een meedogenloze spion gechanteerd en werd een spion tegen wil en dank. Op een bepaald moment raakte zijn leven verweven met dat van Mata Hari.
Tomas Ross is in De tranen van Mata Hari niet alleen op zoek naar de waarheid. Hij schildert tevens een prachtig en kleurrijk beeld van het leven tijdens de oorlog. Alle details zijn ingevuld, van aapjeskoetsiers, dekschuiten en badhuizen tot de toenmalige cryptografie toe. Ondanks de vele personages die de revue passeren is het verhaal kristalhelder. Tomas Ross neemt de lezer op geraffineerde wijze mee langs de Europese hoven, ministeriele vertrekken en de diverse boudoirs van Mata Hari. Hij tekent haar naïviteit en domheid met een ragfijne potloodlijn, haar ijdelheid en erotische aantrekkingkracht met een fors aangezette penseelstreek en haar teloorgang met een dikke kwast waar haar zelfzucht en wanhoop in klodders rode verf vanaf druipt. Nuancerend daar waar nuances nodig zijn, stelling nemend daar waar conclusies gerechtvaardigd zijn. Mata Hari was een vrouw die aanvankelijk manipuleerde en, naarmate haar populariteit minder werd, gemanipuleerd werd. Zij werd het slachtoffer van krachten die groter waren dan zijzelf. Tomas Ross is ervan overtuigd. Tien jaar voordat het gerechtsdossier van de vermeende spionne in 2017 openbaar wordt gemaakt, heeft hij het onderzoek al afgerond. De weerslag is te vinden in De tranen van Mata Hari, een weergaloos boek van een schrijver op eenzame hoogte. Vijf sterren.
1
Reageer op deze recensie
