Lezersrecensie
Moeizaam leesbaar en ontoegankelijk
Op jonge leeftijd had Nadine Gordimer een grote passie voor dansen en wilde danseres worden, maar door gezondheidsproblemen zag ze deze droom in duigen vallen. Ze hield echter ook van schrijven en in 1937 – ze was nog maar vijftien jaar – werden haar eerste verhalen al gepubliceerd. Het eerste was een kort verhaal voor kinderen en in 1953 werd haar debuutroman De leugenachtige dagen uitgebracht. In 2013, een jaar voor haar overlijden, verscheen Een tijd als nooit tevoren. Haar activisme en de strijd tegen apartheid hebben in al haar boeken een aanzienlijke rol.
De jonge Steve en Jabulile – hij is blank, zij gekleurd – hebben elkaar leren kennen in de strijd tegen apartheid. Ze trouwden met elkaar, kregen twee kinderen en wonen in een vrijstaand huis in een van de buitenwijken van Johannesburg. Kortom, ze zijn gelukkig. Toch komt hier een kentering in, want de problemen waar Zuid-Afrika na de afschaffing van de apartheid mee kampt, hebben zijn weerslag op hun gezinsleven. Jabu verdedigt in haar werk als beginnend advocaat slachtoffers van corruptie en verkrachtingen en Steve maakt zonder met haar te overleggen plannen om naar Australië te emigreren. Is hun wederzijdse liefde hier tegen bestand?
Een tijd als nooit tevoren is een afwijkende en daardoor moeizaam leesbare roman. Een van de belangrijkste oorzaken daarvan is de schrijfstijl. Het verhaal wordt namelijk niet verteld vanuit het perspectief van één of meer personages, maar door een alziende en voornamelijk afstandelijke verteller. Hij vertelt over het leven van de karakters, wat ze mee- en doormaken, maar ook hoe ze zich ontwikkelen. Een groot deel van de plot is daarom niets anders dan een klinisch verslag over de bewoners van de Buitenwijk, zoals de wijk waarin ze wonen door hen wordt genoemd. Het relaas begint in het post-apartheidstijdperk van Zuid-Afrika en Gordimer besteedt hier vrij veel aandacht aan. Dat is begrijpelijk, want de rassenscheiding heeft immers officieel ruim veertig jaar de geschiedenis van het land bepaald, terwijl het in de negentiende eeuw door verschillende landen gekoloniseerd werd.
Beide thema’s lopen daarom als een rode draad door de roman heen, maar de auteur haalt echter meer onderwerpen aan die het land jarenlang in zijn greep heeft gehouden en eigenlijk nog steeds houdt. Denk hierbij onder andere aan de miljoenen vluchtelingen die vanuit Somalië en vooral Zimbabwe het land overspoelden – hierdoor is xenofobie er geen vreemd verschijnsel – en het extreem hoge misdaadcijfer waar het land mee te kampen heeft. Natuurlijk is het goed dat deze problematiek in een roman naar voren wordt gebracht, maar je kunt je in dit geval wel afvragen of het allemaal niet iets te veel van het goede is. Het voert de boventoon, waardoor het leven van de personages en de plannen van Steve en Jabu om naar Australië te emigreren enigszins ondergesneeuwd raken.
De plot heeft een overwegend traag tempo, wat in grote mate wordt veroorzaakt door de moeilijke en soms warrig overkomende manier van schrijven. Ten eerste is er dus de verteltrant, maar het komt ook regelmatig voor dat in zinnen geen leestekens staan waar je die wel verwacht en taaltechnisch voor de hand liggend is. Veel fragmenten zijn nogal complex en na een tweede keer lezen, is het nog niet altijd duidelijk wat er precies mee bedoeld wordt. Verder springt de auteur diverse keren plotseling van het ene naar het andere onderwerp of personage. Dit werkt verwarring in de hand. De verschillende isiZoeloe-woorden waarmee het verhaal verrijkt is, zijn overigens een goede toevoeging. Het geeft aan waar Jabu vandaan komt en dat deze taal door velen gesproken wordt.
Vaak krijgt de lezer de indruk dat Gordimer haar eigen mening over veel onderwerpen weergeeft, maar ook dat ze daarover nogal eens boos is. Alles bij elkaar genomen is Een tijd als nooit tevoren geen toegankelijke roman, ondanks dat er wel degelijk zeer leesbare passages in voorkomen, maar helaas zijn die betrekkelijk schaars.
De jonge Steve en Jabulile – hij is blank, zij gekleurd – hebben elkaar leren kennen in de strijd tegen apartheid. Ze trouwden met elkaar, kregen twee kinderen en wonen in een vrijstaand huis in een van de buitenwijken van Johannesburg. Kortom, ze zijn gelukkig. Toch komt hier een kentering in, want de problemen waar Zuid-Afrika na de afschaffing van de apartheid mee kampt, hebben zijn weerslag op hun gezinsleven. Jabu verdedigt in haar werk als beginnend advocaat slachtoffers van corruptie en verkrachtingen en Steve maakt zonder met haar te overleggen plannen om naar Australië te emigreren. Is hun wederzijdse liefde hier tegen bestand?
Een tijd als nooit tevoren is een afwijkende en daardoor moeizaam leesbare roman. Een van de belangrijkste oorzaken daarvan is de schrijfstijl. Het verhaal wordt namelijk niet verteld vanuit het perspectief van één of meer personages, maar door een alziende en voornamelijk afstandelijke verteller. Hij vertelt over het leven van de karakters, wat ze mee- en doormaken, maar ook hoe ze zich ontwikkelen. Een groot deel van de plot is daarom niets anders dan een klinisch verslag over de bewoners van de Buitenwijk, zoals de wijk waarin ze wonen door hen wordt genoemd. Het relaas begint in het post-apartheidstijdperk van Zuid-Afrika en Gordimer besteedt hier vrij veel aandacht aan. Dat is begrijpelijk, want de rassenscheiding heeft immers officieel ruim veertig jaar de geschiedenis van het land bepaald, terwijl het in de negentiende eeuw door verschillende landen gekoloniseerd werd.
Beide thema’s lopen daarom als een rode draad door de roman heen, maar de auteur haalt echter meer onderwerpen aan die het land jarenlang in zijn greep heeft gehouden en eigenlijk nog steeds houdt. Denk hierbij onder andere aan de miljoenen vluchtelingen die vanuit Somalië en vooral Zimbabwe het land overspoelden – hierdoor is xenofobie er geen vreemd verschijnsel – en het extreem hoge misdaadcijfer waar het land mee te kampen heeft. Natuurlijk is het goed dat deze problematiek in een roman naar voren wordt gebracht, maar je kunt je in dit geval wel afvragen of het allemaal niet iets te veel van het goede is. Het voert de boventoon, waardoor het leven van de personages en de plannen van Steve en Jabu om naar Australië te emigreren enigszins ondergesneeuwd raken.
De plot heeft een overwegend traag tempo, wat in grote mate wordt veroorzaakt door de moeilijke en soms warrig overkomende manier van schrijven. Ten eerste is er dus de verteltrant, maar het komt ook regelmatig voor dat in zinnen geen leestekens staan waar je die wel verwacht en taaltechnisch voor de hand liggend is. Veel fragmenten zijn nogal complex en na een tweede keer lezen, is het nog niet altijd duidelijk wat er precies mee bedoeld wordt. Verder springt de auteur diverse keren plotseling van het ene naar het andere onderwerp of personage. Dit werkt verwarring in de hand. De verschillende isiZoeloe-woorden waarmee het verhaal verrijkt is, zijn overigens een goede toevoeging. Het geeft aan waar Jabu vandaan komt en dat deze taal door velen gesproken wordt.
Vaak krijgt de lezer de indruk dat Gordimer haar eigen mening over veel onderwerpen weergeeft, maar ook dat ze daarover nogal eens boos is. Alles bij elkaar genomen is Een tijd als nooit tevoren geen toegankelijke roman, ondanks dat er wel degelijk zeer leesbare passages in voorkomen, maar helaas zijn die betrekkelijk schaars.
1
Reageer op deze recensie
