Het enige dat echt universeel is

De inmiddels overleden Zuid-Afrikaanse natuurbeschermer Lawrence Anthony had als bijnaam ‘De olifantenfluisteraar’ en dat is dan ook de titel van zijn tweede boek, uitgegeven in 2009: de internationale bestseller waarin hij, net als bij zijn andere boeken in samenwerking met journalist Graham Spence, over zijn belevenissen met een kudde olifanten vertelt. De Nederlandse vertaling is gedaan door Bureau Bernards en in 2019 uitgegeven door Just Publishers BV.

‘In onze lawaaiige steden lijken we veel dingen te zijn vergeten die onze voorouders van nature wisten: dat de wildernis leeft, dat haar fluisteringen door iedereen kunnen worden gehoord en dat iedereen er op kan reageren.’

Anthony beheert het wildreservaat Thula Thula, gelegen in KwaZulu-Natal. Daar woont hij samen met zijn vrouw Françoise en, zoals een echte dierenliefhebber betaamt, hun drie honden. Hond Max is zijn trouwe metgezel wanneer hij eropuit gaat en deze band laat al veel zien van de liefde en passie die Anthony koestert voor de natuur en al haar bewoners. Op een dag krijgt Anthony de vraag of hij een kudde opstandige olifanten op wil nemen in Thula Thula. Wanneer hij weigert, zullen ze worden afgemaakt. Hij gaat de uitdaging aan om de getraumatiseerde olifanten een nieuw thuis te bieden. De dieren moeten wild blijven en niet te veel aan mensen gaan wennen, maar om ervoor te zorgen dat ze niet langer een gevaar vormen zal hij wel het vertrouwen van matriarch Nana moeten winnen en dat is nog een hele uitdaging. Anthony heeft haarfijn in de gaten dat dieren, en in het bijzonder olifanten, geen simpele wezens zijn, maar intelligent, complex en met veel communicatieve vaardigheden. Dieren verdienen net zo veel ruimte en respect als de mens, al dan niet meer, en dit boek ademt die passie.

‘Het trompetteren van een olifant is de muziek van de bush. Maar deze getraumatiseerde olifant was stil als de nacht, zelfs als ze in volle vaart op me afstormde.’

Dit boek raakt. Het raakt om te lezen hoe intelligent dieren zijn en hoe rijk hun wereld van communicatie is; tussen de dieren onderling, maar ook de communicatie en verbinding die mogelijk is tussen mens en dier. Tegelijkertijd raakt het dan ook enorm en maakt het boos hoe sommige mensen hun machtspositie over dieren kunnen misbruiken. Olifanten zijn enorm intelligente en emotionele dieren. Dat is bij veel mensen al bekend, maar door het lezen van dit boek wordt dat nog een aantal keer duidelijk onderstreept. Het is bijzonder om te lezen hoe Anthony het proces van het winnen van vertrouwen aangaat en op welke moeilijkheden hij daarbij stuit. Juist daardoor is het ook heel speciaal om te mogen lezen welke overwinningen hij daarbij behaalt. Het is bijna intiem om als lezer aanwezig te mogen zijn bij die momenten.

Er zijn wat hoofdstukken en fragmenten die in het verhaal rondom de olifanten niet per se van toegevoegde waarde zijn. Het is niet storend, je wilt ze niet overslaan, maar je zou ze ook niet missen als ze niet in het boek hadden gestaan. Een ander punt van kritiek heeft vooral te maken met de vertaling van dit boek. Er staan in de Nederlandse vertaling regelmatig taalfouten: woorden die vergeten zijn, vreemde keuzes rondom interpunctie of zinnen die krom klinken. Dat doet op zich niets af aan het verhaal, maar wel aan de leeservaring en dat is jammer.

De woorden van Anthony ademen liefde. Liefde voor de Afrikaanse natuur en de dieren, maar ook voor zijn vrouw, zijn medewerkers en de Zoeloe-gemeenschap in de omgeving van Thula Thula. En boven alles zijn liefde voor Nana en haar kudde. Dat maakt het lezen van dit boek een bijzondere leeservaring: wanneer iemand met passie en liefde kan spreken wordt je als vanzelf meegenomen en geraakt.

‘Communicatie is niet alleen voorbehouden aan mensen; het is het enige dat echt universeel is.’