Geslaagde klimaatroman

In deze elfde roman van Adriaan van Dis komt het wel en wee van een aantal inwoners van Nederland aan de orde na een orkaanramp ergens in de nabije toekomst. Klimaatfictie noemt de schrijver het, vandaar de afkorting KliFi in de boektitel. En de Oranjes zijn uit ons land verdwenen, vandaar de Republiek in de ondertitel.
Ondanks het zware onderwerp, een klimaatramp, is het geen loodzwaar boek geworden. Integendeel, dankzij de door Van Dis gekozen verteltrant en ook door de gevarieerde opmaak met diverse lettertypes is er een onderhoudend, niet zwaar-op-de-hand boek ontstaan. Een verdienste van de schrijver, die verrast met deze interessante en ook geestige roman. Van Dis trakteert de lezer op een origineel verhaal, in een vlotte verteltrant met veelal korte zinnen.
De hoofdpersoon, Jákob Hemmelbahn, niet toevallig even oud als Van Dis, stelt op schrift wat er is gebeurd rond de orkaanramp. Hij wordt daarbij terzijde gestaan door een innerlijke stem (Poema genoemd) die hem op het correcte Republikeinse pad wil houden. Dat betekent: schrappen, en het regime onwelgevallige woorden als arrestantenbussen en klimaatvluchtelingen wijzigen in grijze bussen en drenkelingen. Uitspraken van de President dienen in rode kapitalen te worden weergegeven (niet de enige president die in hoofdletters praat). De President regeert met harde hand, geholpen door de VaderlandseGarde.
Hemmelbahn woont tot zijn geluk op een terp waardoor zijn huis alleen beschadigd raakt in de orkaan. De mensen die in De Kuil woonden hebben het slechter getroffen: ze mogen blij zijn dat ze hun leven nog hebben. Hemmelbahn’s huis en grond worden gevorderd om als noodkamp dienst te gaan doen voor ‘de Kuilers’, een wonderlijk gezelschap ontheemden.
Van Dis strooit met rake typeringen om de tijdgeest te beschrijven. Hij heeft het over ‘het schuttersputje van het eigen gelijk’, over ‘dor hout (dat kan buigen)’, over ‘Herhalen: zeg iets drie keer en het wordt waar’ (algoritme), over ‘pandemiepaniek’ en over ‘De grote gelijkmakers sleutelden aan de wereld, aan de taal, aan de geest’.
Jákob is overigens wel bang om door een vijandige tijdgeest als totaal overbodig te worden geveld. Hij spreekt weliswaar zeven talen, maar spreekt hij ook de taal van deze tijd?, zo vraagt de hoofdpersoon zich af.
Met deze prikkelende roman (“zonder zout in de wond voelt de lezer niks”) laat Adriaan van Dis de lezer op een originele manier nadenken over de gevolgen van klimaatontwrichting.