Coen Simon - Schuldgevoel

Simon heeft met Schuldgevoel een boekje geschreven wat de lezer prikkelt. Waarom kopen we dingen die we eigenlijk niet nodig hebben? Dat is de vraag waar zijn filosofische essay mee begint en dat een startpunt vormt van een web van alledaagse gebeurtenissen en filosofische theorieën die daarmee te maken hebben.

Het leven als schijnwerkelijkheid

Coen Simon is er, in het verlengde van Plato, van overtuigd dat wij een voorstelling hebben van ons leven, maar nooit komen tot de echte wereld, de waarheid of de werkelijkheid. We worden geleid door het menselijk verlangen. Met het kopen van spullen proberen we ons leven vorm te geven en ons verlangen te vervullen. Als we het begeerde object dan eenmaal gekocht hebben, blijkt het ons, na kortstondig geluk, toch niet te bevredigen. Het is het verlangen zelf dat het leven zin geeft, niet de vervulling ervan.

De plicht tot zelfverwezenlijking

Evenals Nussbaum en Verhaeghe in hun boeken al deden, verwijt ook Simon de economen hun eenzijdige focus op winstmaximalisatie. Een interessant hoofdstukje wijdt Coen Simon aan de moderne zoektocht naar ‘weten wie we zijn’ en wat onze ‘competenties’ zijn opdat we weten wat we willen. Simon betoogt echter dat we in de dingen en voorstellingen die langskomen onze ongerichte wil projecteren om vervolgens deze zaken als de oorzaak van onze verlangens te beschouwen. De persoon die zich afvraagt wat hij of zij wil gaat ervan uit dat hij in een geordende wereld leeft, “een etalage vol met waren die onze verlangens kunnen bevredigen”. De wereld is echter een grote chaos die wij telkens weer proberen te duiden en zin te geven. Waar burn-out steevast verklaard wordt vanuit de theorie van de keuzestress, beweert Simon dat juist het gebod om jezelf te leren kennen, de “bijna religieuze plicht tot zelfverwezenlijking” en het ontbreken van collectieve zingeving de oorzaak is van de toegenomen stress en overspannenheid. Winstmaximalisatie uit zich hier in het beste uit jezelf moeten halen. Heel herkenbaar, want zo realiseerde ik me dat ik mezelf onlangs ook degradeerde tot een schakel in een economisch proces door het schrijven van mijn ‘Persoonlijke Ontwikkelings Plan’ voor mijn werk.

Zelfs genieten staat in het licht van winstmaximalisatie: denk aan de zenuwen die mensen krijgen als de zon schijnt. Er moet genoten worden van het zonnetje door een terrasje te pakken. Iedere onopgemerkte zonnestraal is weggegooide energie. Als dingen altijd maar beter, meer en leuker kunnen worden, ligt ontevredenheid en het werken tot je erbij neervalt op de loer.

Het leven als spel

Wat Simon concludeert is dat we spelenderwijs om moeten gaan met ons leven. Het volgen van spelregels zorgt ervoor dat we ons leven en onze verlangens kunnen richten. Door gezamenlijke spelregels te volgen hebben we een nieuwe vorm van collectieve zingeving, net als dat religie dat vroeger was.Het gaat daarbij niet om de uitkomst (winnen of verliezen), maar om het spelelement zelf.

Veel inzichten in klein boekje

Het boekje van Simon was interessant, maar ik vond dat er teveel ideeën en inzichten in te hoog tempo bij elkaar kwamen. Waarschijnlijk neemt Simon in zijn reguliere boeken meer tijd om zaken in een wat lager tempo uit te werken en met elkaar te verbinden. Nu raakte ik soms de lijn kwijt en zijn bepaalde zaken die hij in zijn boek uitwerkt nog niet voldoende helder voor mij. Ik wil dus graag andere boeken van hem gaan lezen. Het leuke aan zijn schrijfstijl is namelijk dat hij meester is in het onderbouwen van theorie met sprekende voorbeelden uit zijn alledaagse leven. Dat houdt het luchtige en humoristische erin.

Wil je eens kort horen wat Coen Simon aan verrassende inzichten op ‘het leven’ heeft? Kijk dan naar onderstaand filmpje:
https://www.youtube.com/watch?v=Xy1s6G6YfvY