Belangrijke confrontatie om aan te gaan

Is het wel aan mij, een witte recensent, om een mening over dit boek te ventileren? Het feit dat ik daar nu bij stilsta, toont aan dat het pleidooi van Anousha Nzume zijn invloed op mij niet gemist heeft. In de titel, Hallo witte mensen, spreekt ze mensen met mijn huidskleur direct aan, dus ik ga me toch op het gladde ijs wagen en mijn mening geven. Het boek is namelijk belangrijk genoeg om wat extra aandacht te krijgen.

Hallo witte mensen is een informatief boek over racisme – niet het opzichtige racisme met de scheldwoorden en de puntmutsen, maar het stiekeme racisme dat haast ongemerkt in ons dagelijks leven sluipt. Nzume legt bloot op hoeveel manieren wij, de witte mensen, ons daar schuldig aan maken, terwijl we ons soms van geen kwaad bewust zijn. De bekende thema’s komen aan bod: Zwarte Piet, blackface, ons VOC-verleden en de verkiezingstaal van politici. In deze monoloog heeft Nzume namens de gekleurde mensen van Nederland de ruimte en de gelegenheid om uit te praten, om haar perspectief uit de doeken te doen zonder onderbroken of weggehoond te worden.

Nzume brengt haar verhaal op een emotionele, meeslepende manier. Het boek zit vol persoonlijke anekdotes en gesprekken die ze met vrienden heeft gehad. Ze spreekt haar witte lezers rechtstreeks aan, maar wel op een respectvolle manier: het zijn de toon, de gebruiken en de tradities waar ze zich druk om maakt, niet de individuele lezers die deel zijn van een bestaand systeem. Dat systeem pakt ze wel flink aan. Aan haar schrijfstijl merk je dat deze kwestie haar aan het hart gaat. Deze emoties én het feit dat Hallo witte mensen een kort boek met bondige hoofdstukken is, zorgen dat je je als lezer de hele tijd betrokken voelt. Nergens wordt het saai.

Dat wil niet zeggen dat Nzume niet de diepte in gaat. Riant verhelderd met voorbeelden legt ze uit wat wit privilege, wit schuldgevoel en culturele toe-eigening zijn. Dit maakt Hallo witte mensen tot meer dan een monoloog over een ontevreden gevoel: het boek beschrijft een oneerlijke situatie die helaas in het leven van veel mensen speelt. Als je je verder in het onderwerp wil verdiepen, dan biedt ze aan het einde van ieder hoofdstuk ook een uitgebreide lijst van boeken, websites en andere teksten waar je even mee uit de voeten kunt.

Misschien ben je het niet op ieder punt met Nzume eens. Misschien denk je hier en daar dat een voorbeeld scheef loopt, of dat een argument niet sterk is. Vooral wanneer ze het in haar persoonlijke verhalen heeft over houding en lichaamstaal van de witte mensen ten opzichte van haar, is het de vraag of dit daadwerkelijk racisme is, of slechts Nzumes interpretatie. Desondanks: die interpretatie komt ergens vandaan, dat gevoel is ergens op gebaseerd. Het is aan ons, de aangesproken witte lezer, om dat niet weg te zetten als overgevoeligheid. Als wij een eerlijke maatschappij willen, dan moeten we begrijpen wat er aan dit verongelijkte gevoel ten grondslag ligt.

Hallo witte mensen prikkelt, confronteert, maakt je soms weleens kwaad. Misschien is dat geen emotie waar je op zit te wachten als je in je vrije tijd een boek leest. Wij witte mensen hebben de luxe om van die kwaadheid weg te lopen; de manier waarop gekleurde mensen door de geschiedenis heen behandeld zijn, geeft hen echter keer op keer reden om zich ook heel kwaad te voelen. Door dit boek te lezen, krijg je hopelijk wat meer inzicht en begrip in de frustraties van een groep die te lang en nog steeds gemarginaliseerd is en kun je je niet langer verbergen achter onwetendheid. Laat dat een stap zijn om institutioneel racisme in Nederland terug te dringen.