Recente Amerikaanse geschiedenis met een spookachtige twist

Een hedendaags verhaal dat zich afspeelt in Minneapolis, met aandacht voor het leven in de boekhandel en de inheems Amerikaanse cultuur? Laat dat maar over aan Louise Erdrich (1954)! Erdrich is niet alleen een ervaren schrijfster, met romans, essays, korte verhalen en poëzie in haar portfolio en een National Book Award en een Pulitzer Prize in haar prijzenkast; ze is ook de eigenaar van een onafhankelijke boekwinkel in Minneapolis en afstammeling van de oorspronkelijke bewoners van Amerika. Met deze achtergrond, interesse in de actualiteit in Amerika én haar unieke verbeelding schreef ze de roman Sleutelwoorden.

In Sleutelwoorden maken we kennis met de inheems-Amerikaanse Tookie. We leren haar kennen wanneer ze net vrijkomt uit de gevangenis, waar ze haar tijd heeft uitgezeten wegens een even luguber als bizar misdrijf. Vóór haar gevangenschap zat het leven haar niet mee: moeilijke jeugd, verwaarlozing door haar ouders, verslaving – alle risicofactoren om een zootje van haar leven te maken zijn aanwezig. Wanneer ze terugkeert in de maatschappij, laat ze echter zien hoe veerkrachtig ze weer opkrabbelt, met een baan in een onafhankelijke boekwinkel, een liefhebbende echtgenoot en een unieke vriendenkring. Net wanneer ze haar leven weer op orde heeft, overlijdt een vaste bezoeker van haar boekwinkel. Alleen verdwijnt de overledene niet, maar blijft haar geest Tookie kwellen.

Verwacht bij Sleutelwoorden echter geen griezelig spookverhaal. De geest, een vervloekt manuscript en mysterieuze voorspellingen zetten je op het verkeerde been, en hoewel ze op de achtergrond altijd blijven doorzinderen, ligt de nadruk van Sleutelwoorden op de recente gebeurtenissen in Amerika. Het verhaal speelt zich af van november 2019 tot en met november 2020. Tookie weet nog van niets, maar als lezer ben je je bewust van de dreiging van de coronapandemie en de rellen naar aanleiding van de gewelddadige dood van George Floyd.

De sfeer in Tookies woonplaats Minneapolis is grimmig, de tegenstellingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen zijn groot. Wat een verschil met Tookies eigen sociale leven! In contrast met het geweld in de publieke sfeer is Tookies privéleven juist heel zachtaardig, met babygeluk bij haar stiefdochter en begripvolle collega’s, die Tookies angst voor de geest in de boekwinkel serieus nemen. Tookies relatie met haar partner Pollux is verre van perfect, niet alleen vanwege hun verschillende opvattingen over het leven na de dood, maar ook vanwege haar verleden als veroordeelde en het zijne bij de politie. Ondanks alle onzekerheden die dit bij Tookie teweegbrengt, maakt ze duidelijk hoe belangrijk de liefde tussen haar en Pollux is, waardoor het je als lezer ook raakt wanneer ze hem dreigt kwijt te raken.

Wat Sleutelwoorden extra boeiend maakt, is de grote zorgvuldigheid waarmee Erdrich de cultuur, de tradities, de strubbelingen, maar ook de saamhorigheid van de inheems-Amerikaanse personages beschrijft. In Nederland en België krijgen we over het algemeen weinig mee van dit perspectief op de actualiteit – tenzij we er hard naar op zoek gaan – en het is niet alleen waardevol om iets mee te krijgen van deze kijk op Amerika, maar ook mooi hoe de inheems-Amerikaanse identiteit een sleutel vormt voor het raadsel van de geest in de boekhandel.

Nog leuker voor literatuurliefhebbers: de setting in de boekhandel zorgt voor talloze verwijzingen naar bekende en minder bekende boeken en geeft een berg leesinspiratie om na Sleutelwoorden mee aan de slag te gaan. Het boek sluit zelfs af met een uitgebreide lijst met boekentips van Tookie! Via Tookie laat Erdrich zien hoeveel verstand ze van literatuur heeft en geeft ze de lezer een inkijkje achter de schermen van het boekenvak. Dit doet ze met veel gevoel voor taal en nuance voor woordassociaties, die vertalers Monique ter Berg en Jan de Nijs ook in het Nederlands prima weten over te brengen.