De echte winnaars zijn Backmans fans

Een cadeautje voor Fredrik Backmans trouwe fans, dat is De winnaars, het nieuwste boek van de wereldberoemde Zweedse schrijver. Het slotstuk van zijn trilogie over de afgelegen ijshockeystadjes en hun markante inwoners is een boekwerk van 700 pagina’s, vol spanningen tussen hooligans, politici met eigen agenda en gekwetste, wraakzuchtige jongeren – maar ook vol solide jeugdvriendschappen, onverwachte bondgenootschappen en onwankelbare familietrouw. De Nederlandse vertaling is opnieuw van vaste Backmanvertaler Edith Sybesma.

Fredrik Backman (1981) brak door als schrijver van tragikomische karakterstudies. In boeken als Een man die Ove heet en Oma heeft me gestuurd om te zeggen dat het haar spijt kruipen we in de hoofden en harten van bijzondere mensen, leren we hun verdriet kennen en zien we hen reageren op absurde situaties.

In Björnstad, Backmans eerste boek over de afgelegen bosstadjes Björnstad en Hed, bestudeert de schrijver niet de geest van één personage, maar het functioneren van een kleine samenleving vol markante, Backmanachtige figuren. In een hoog tempo wisselt hij de perspectieven van ijshockeyspelers, trainers, bestuursleden en fans af om het centrale conflict van alle kanten te belichten. Björnstad wordt zó’n succes, dat Backman zijn verhaal uitbouwt tot een trilogie. In Wij tegen jullie moeten de personages omgaan met de veranderde verhoudingen in hun gemeenschap, en in De winnaars blijken de gebeurtenissen in Björnstad minder uitzonderlijk dan ze leken.

Als je van De winnaars wil genieten, dan doe je er goed aan om eerst Björnstad en Wij tegen jullie te lezen. Niet omdat de plot van De winnaars anders onbegrijpelijk zou zijn – in de eerste hoofdstukken vat Backman samen wat er aan De winnaars vooraf ging, zodat het verhaal uitstekend te volgen is. Nee, de eerste twee boeken in de trilogie zijn vooral noodzakelijk om een band met de personages op te bouwen en hun ontwikkeling te volgen. Als je de inwoners van de stadjes terugziet in De winnaars, dan is het een ontmoeting met oude vrienden. Maya studeert inmiddels aan het conservatorium. Benji reist de wereld rond. Amat doet ervaring op in de NHL-draft. Peter en Mira hebben huwelijksproblemen, Sune is met pensioen en Rok heeft grote ambities om Björnstad weer groots te maken. Het ijshockeyteam presteert uitstekend, dus de mogelijkheden zijn er.

We leren ook nieuwe personages kennen. Overal wonen gezinnen die van ijshockey houden: óók aan de andere kant van de grote weg, óók in de sociaaleconomisch zwakke buurt De Laagte. Waarom voel je bondgenootschap met de één en rivaliteit met de ander? Op welke rechtvaardigheid mag je rekenen als jouw familie niet de bescherming heeft van rijkdom, status en connecties? Opnieuw nodigt Backman je uit om te vergelijken, consequenties van de impulsieve acties van personages te ontleden en te wachten met je oordeel.

Dat het verhaal niet uitmondt in een jubelend happy end, daar laat Backman geen twijfel over bestaan. Al in de eerste hoofdstukken waarschuwt hij voor een slechte afloop, en als lezer zie je huiverend toe hoe dat noodlot dichterbij komt. Je weet meer dan de nietsvermoedende personages, maar minder dan de alwetende verteller, zodat je voortdurend een combinatie van dreiging en mysterie ervaart.

Vergeleken met Björnstad en Wij tegen jullie is De winnaars weinig vernieuwend. Inmiddels kennen we Backmans alwetende verteller wel. We verbazen ons niet meer als hij zijn eigen personages idioten noemt, als hij zich met retorische vragen tot de lezer richt of als hij het hoofdstuk begint met bespiegelingen over familie, vijandschap, kansengelijkheid of het huwelijk. Dit slotdeel van de serie is vooral heerlijk vertrouwd voor liefhebbers van de verhaalwereld en pure verwennerij voor fans van de personages. Wie heeft genoten van Björnstad en Wij tegen jullie zal tijdens het lezen van De winnaars heel wat tranen laten, maar ook met een zucht en een grote glimlach het dikke boek dichtslaan.