Vertwijfeld, lees ik dit echt?

Ooit zou ik ongeveer de doelgroep zijn geweest, in 1991 toen de eerste druk verscheen. Ik zat toen in groep 7 van de basisschool. Ik weet niet of ik op die leeftijd in staat zou zijn geweest om het sarcasme, of is het de ironie, in te zien van de overtreffende trap van wreedheden. Ik vermoed dat ik het geen leuk boek zou hebben gevonden vanwege de onrechtvaardigheid van de verschrikkelijke schoolmeester tegenover de kinderen. Het idee alleen al dat geen enkele andere volwassene mij op mijn woord zou geloven over de gang van zaken.

Nu, vele jaren later, kan ik dat deel van het verhaal wel waarderen en zie ik ook parallellen met andere overtuigingen en hoe de geschiedenis leert hoe dat heeft kunnen escaleren. Wat me tegen staat is de manier waarop de donkere (of in het boek 'zwarte') jongen wordt aangesproken. De (belevings)wereld van de kinderen, de hoofdpersonen in het boek, lijkt mij wel authentiek bedoeld en zonder overdrijvingen. Als lezer ben ik dus geneigd om dat deel van het verhaal voor waarheid aan te nemen, ook als contrast met de gruwelijke wreedheden (in uitvoering of alleen nog als gedachtegoed) van de meester, de school en hun ouders op een bepaald moment. Tot ik een zinsnede tegenkom als 'zwarten zijn onbetrouwbaar. Dat zeggen bijna alle grote mensen.' Daar schrik ik van. Nu, maar ook dertig jaar geleden waarschijnlijk. En de vergelijking die ergens wordt gemaakt met apen (ik weet niet meer of het door die verschrikkelijke meester is, of door een van de kinderen) ook. Het verhaal bewijst vervolgens het tegendeel op een mooie manier, maar die zin (en meerdere van die strekking) blijft hangen.

Dit boek zal ik daarom niet op de plank zetten voor mijn oudste, er zijn genoeg andere boeken (waaronder verscheidene van Dolf Verroen) waarin hij een genuanceerder beeld van de wereld tot zich kan nemen.

Het einde is overigens hilarisch en goed gevonden.