Fantastisch goede wetenschap, slechte personage-uitbouw

Wanneer Dr. Chen nog een jonge tiener is, zijn hij en zijn ouders getuige van een bolbliksem die hun huis binnendringt. De bliksem raakt zijn ouders en ze worden tot as verpulverd. Dat zet Chen ertoe aan om zijn leven te wijden aan het begrijpen van bolbliksems. Met de hulp van enkele anderen lukt dat uiteindelijk ook. Een van die anderen is Lin Yun, een vrouwelijke majoor met wie hij nauw samenwerkt, maar die ook niet onder stoelen of banken verstopt dat haar doel is om de bolbliksem om te vormen tot een militair wapen. ‘Jouw einddoel is voor mij slechts het begin’ is wat ze Chen meermaals duidelijk maakt. Lins vastberadenheid gaat erg ver, misschien wel te ver.

Liu Cixin – zoals de naam volgens Chinees gebruik geschreven wordt – is ondertussen wereldwijd bekend geworden als auteur van The remembrance of Earth’s past, een trilogie waar met name het eerste deel, The three-body problem, bij menig lezer wel een belletje doet rinkelen. Dit boek zal in 2021 in het Nederlands verschijnen onder de titel Het drielichamenprobleem. Maar Liu heeft wel meer boeken op zijn palmares, waaronder de bijzonder inventieve verhalenbundel The wandering Earth. Ball lightning is een boek dat Liu vele jaren voor The three-body problem schreef maar dat pas in 2018, dus na The three-body problem, vertaald werd. Hoewel bolbliksems geen uitzonderlijk fenomeen zijn, zien de meeste mensen er nooit in hun leven een, maar Liu Cixin had wel dit geluk. Sinds die dag is hij blijven malen en denken en was het slechts een kwestie van tijd voor hij er uiteindelijk een verhaal over had bedacht. Ball lightning werd naar het Engels vertaald door Joel Martinsen die ook (onder andere) het tweede deel van The remembrance of Earth’s past-trilogie vertaalde.

Ball lightning is een alleenstaand verhaal, maar dankzij een paar handigheidjes kan het boek toch ook gezien worden als een prequel op The three-body problem. Zo vinden we een personage in het boek terug dat ook in The three-body problem een rol speelt, maar belangrijker is een heel korte dialoog op het eind van het boek die de boeken naadloos aan elkaar kleeft. Het is een leuke ontdekking voor de lezer die de auteur in een nawoord ook bevestigt, maar het was wellicht leuker geweest als hij die confirmatie had weggelaten. Dan bleef er voor de fans nog iets te speculeren over. Dat Liu die link toch bevestigt, typeert zijn stijl wel. Hij is geen schrijver die de lezer ruimte laat om de eigen fantasie aan het werk te zetten. Hij timmert alles potdicht en legt alles uit, ook wat geen uitleg behoeft. Daarin gaat hij absoluut te ver.

Liu schrijft fantastische sciencefiction voor lezers die houden van de wetenschap achter de dingen. Zijn boeken zijn bijna even complex als een universitaire cursus fysica voor gevorderden (maar formules zijn achterwege gelaten) en Liu legt alles heel secuur van naadje tot draadje uit. Aan het ‘show, don’t tell’-principe heeft hij geen boodschap. Dat is ook zo in The three-body problem, maar Ball lightning schreef hij veel eerder toen hij nog een minder ervaren schrijver was, en daarom valt het des te meer op. Liu laat soms een personage een heel hoofdstuk lang aan het woord, terwijl hij of zij een bepaalde gebeurtenis vertelt. Die vertellingen zijn droog, van emotie ontdaan, en houterig. Als eerste kennismaking met Liu Cixin is dit boek daarom niet erg geschikt. Het is beter om eerst de The remembrance of Earth’s past-trilogie te lezen, en pas als die bevalt, andere dingen van Liu te gaan verkennen.

Fantastische sciencefiction dus, waarin Liu toont hoe meesterlijk hij de reële fysica weet uit te breiden. In dit boek krijgt zo het onzekerheidsprincipe van Heisenberg op een wel heel bijzondere manier gestalte. Maar minder fantastisch is de uitwerking van de personages. Ze krijgen amper diepgang mee, zijn steriel als robots, lijken geen leven te hebben buiten wat nodig is voor het verhaal, enz. Wie dit boek leest, moet dit doen vanwege een fascinatie voor de fysica om ons heen, en niet vanuit de (ijdele) verwachting een aangrijpend plot te zullen lezen. Ball lightning is goed, maar niet voor iedereen.