Ruzie verheven tot kunstvorm

Een man, wiens naam we niet te weten komen, komt ‘s avonds aangereden bij zijn boerderij, en daar staat ze op hem te wachten: zijn jonge geliefde. Ze brengen samen de nacht door, douchen samen en ontbijten, waarna de geliefde aanstalten maakt om te vertrekken. En dan ziet hij het: het gat in de haag, veroorzaakt door bladsnijmieren. De man barst in woede uit, een woede-aanval die zo’n 45 bladzijden lang aanhoudt. Niet alleen de mieren moeten het ontgelden, maar al snel zijn ook huishoudster dona Mariana, haar man seu Antônio, en vooral de geliefde, het mikpunt van zijn toorn.

Raduan Nassar (1935) schreef Een glas woede als eerste maar het werd wel pas drie jaar na Bijbelse landbouw gepubliceerd. Beide boeken zijn nu tegelijk en zeer kundig vertaald naar het Nederlands door Harrie Lemmens. Over Nassar en het ontstaan van beide boeken is meer te lezen in de recensie van Bijbelse landbouw.

Een glas woede overstijgt qua lengte amper die van een kortverhaal. Het boek eindigt op bladzijde 73 maar bevat uiteindelijk maar 63 bladzijden aan tekst. Deze omvatten zeven hoofdstukken en evenveel zinnen. Elk hoofdstuk bevat slechts één lange volzin waarin een overvloed aan komma’s en bindwoorden de volledige conversatie aan elkaar lijmt. Nassar hanteert hier precies dezelfde stijl als deze waarin ook Bijbelse landbouw is geschreven. Het verhaal is grotendeels een monoloog waarin de gedachten en observaties van het hoofdpersonage vrij spel krijgen, maar met ook wat ruimte voor de dialoog tussen het hoofdpersonage en zijn geliefde. Door de wijze waarop het verhaal gebracht wordt, krijgt het iets gehaast. Punten, nieuwe zinnen en alinea’s splitsen een tekst op en brengen er rustpunten in. Omdat Nassar deze elementen net níet gebruikt, is er van rust geen sprake. De woede die het hoofdpersonage voelt, wordt er alleen maar door versterkt. Men kan zich perfect inbeelden dat de hoofdpersoon dezelfde is als André uit Bijbelse landbouw, ouder maar nog steeds boos, want de uiting van woede verloopt op dezelfde manier, heeft alleen kans gezien te rijpen en gaat daarom nóg dieper. De man tilt het begrip woede naar een hoger niveau en giet een vat verbale teer over de mieren en zijn geliefde uit. Deze laatste biedt gevat weerwerk. Wat aanvangt met boosheid om een nest mieren, mondt daarom al snel uit in verbale en fysieke agressie, en in een wederzijdse vernedering die de ziel van de ruziemakers doorklieft, maar die ondertussen de aantrekkingskracht die beiden op elkaar uitoefenen, niet kan maskeren.

“… het is zeker waar dat, alle glans even terzijde, haar hoon zoals altijd een dichte mist van sensualiteit verborg, dezelfde klaaglijke, provocerende, redundante eis, per slot van rekening kreeg het wicht nooit genoeg van deze ‘grijsaard’, ...”

Een glas woede is een kort maar krachtig boekje maar afgezien van de unieke manier waarop Nassar een banale boosheid haast tot kunstvorm heeft verheven, valt er niet zoveel te beleven. Het boek is woordkunst en dit spelen met woorden en stijlen is een belevenis op zich. Het is een zeer geschikt boek voor lezers die proza kunnen waarderen om de schrijfstijl, om de wijze waarop zinnen zijn opgebouwd en om welke woorden er gebruikt zijn om gedachten vorm te geven. Een ideaal studie-object ook voor aspirant-schrijvers of studenten literatuur. Wie alternatieve literatuur kan appreciëren, zal dit boek erg waarderen. Wie boeken leest om de plot, zal er echter weinig aan vinden. Het past in alle opzichten bij Bijbelse landbouw. Samen laten de boeken zich als een twee-eenheid lezen.