Niet perfect, wel onderhoudend en vanuit een origineel oogpunt

Professor Laila Lalami (1968) is Marokkaanse van geboorte en groeide op in Rabat. Na haar middelbareschooltijd studeerde ze eerst Engelse taal en literatuur in Marokko, daarna in Groot-Brittannië en tenslotte in de Verenigde Staten, waar ze sinds 2007 Creative Writing doceert aan de Universiteit van Californië. Haar cv beslaat een indrukwekkende dertien pagina’s en is voor driekwart gevuld met informatie over haar academische carrière, en voor een kwart met een overzicht van haar literaire bezigheden. Bijna de helft van dat literaire deel bestaat uit een opsomming van prijzen die ze met schrijven won. In 2009 begon ze haar onderzoek voor The Moor's Account dat uiteindelijk in 2014 zou verschijnen en niet lang daarna finalist werd voor onder andere de Pulitzer Prize en de Man Booker Prize. Desondanks duurde het tot nu voor een uitgever van bij ons het oppikte en de vertaalrechten verwierf. Ondertussen ligt La Florida in de winkels, in een uitstekende vertaling van Lucie van Rooijen en Inger Limburg.

Het verhaal is gebaseerd op een waargebeurde expeditie. Conquistador Pánfilo de Narváez vertrekt in 1527 met zeshonderd man vanuit Spanje naar de Indiën om er in opdracht van de Spaanse koning een stuk van het land op te eisen en goud te vinden. Narváez wil eenzelfde faam verwerven als Hernán Cortés voor hem. Ze gaan aan land in wat nu Tampa, Florida is, maar al bij aanvang overkomt hen de ene rampspoed na de andere. Na een goed jaar blijven er van de hele expeditie nog slechts vier leden over. Een van hen is een Marokkaanse slaaf, door de anderen Estebanico genoemd. Zijn echte naam is Mustafa ibn Muhammad ibn Abdussalam al-Zamori. Hij is de protagonist die het volledige verhaal van deze reis vertelt, en hiervoor soms ook terugkeert in de tijd om het relaas aan te vullen met zijn eigen levensgeschiedenis.

Het eerste hoofdstuk is nog wat verwarrend. Het vangt aan als de expeditieleden zich al in Amerika bevinden, en het is nog niet helemaal duidelijk wat er gaande is. De namen van de Spaanse conquistadores lopen nog door elkaar, maar daar komt spoedig verandering in. Vanaf het hoofdstuk erna weet de schrijfster snel structuur in het verhaal te brengen en komen de belangrijkste personages op de voorgrond, de fictieve Mustafa niet in de laatste plaats. Alle feiten en personages zijn historisch correct, behalve Mustafa zelf. Bij de expeditie was echter wel degelijk een zwarte slaaf aanwezig, die door de Spanjaarden Estevanico werd genoemd en die een van de vier overlevenden werd. Zijn naam en geboorteplaats worden vermeld in de verslagen die ons door de andere overlevenden zijn nagelaten, maar Lalami gaf hem een achtergrond, idealen, een geweten en een stem als getuige, waarmee ze haar lezers vanuit een niet-alledaags oogpunt in geen tijd onderdompelt in een zestiende-eeuwse ontdekkingstocht.

Lalami maakt geen gebruik van aanhalingstekens om de dialogen van de beschrijvende tekst te scheiden. Deze techniek is niet nieuw maar wordt weinig gebruikt. Met reden, want dit leest niet altijd comfortabel. De dialogen blijven gelukkig beperkt en Mustafa vertelt onderhoudend. Hij kijkt als slaaf en buitenstaander anders tegen de gebeurtenissen aan, wat een originele visie oplevert. Dat de schrijfster hem overdadig portretteert als diegene die de anderen op het rechte pad wil houden, knauwt wel lichtjes aan zijn geloofwaardigheid als objectief waarnemer. Zijn wat afstandelijke vertelstijl houdt de lezer bij de essentie, maar strookt wellicht niet met een werkelijkheid waarin de vier overlevenden acht jaar lang streden tegen ziekten en honger.

Hedendaagse historici zijn er zich van bewust dat geschiedenis geschreven wordt door de overwinnaars. Als overlever is Mustafa een overwinnaar, maar als niet-Spanjaard verloor hij, want zijn aandeel werd volledig uit de geschiedenis weggeschreven. Lalami heeft die lacune mooi opgevuld. Ze houdt haar lezers tot bijna aan het eind aan het verhaal gekluisterd. Alleen het afsluitende deel wordt hier en daar nodeloos gerekt. Het zijn kleine imperfecties in een verder voortreffelijk boek.