Niet Van Essens beste, wel de moeite waard

(*Vooropgesteld: ik ben een liefhebber van veel van Van Essens boeken.)
Voor mensen die, net als ik, wat later hebben kennisgemaakt met het werk van Rob van Essen bevat dit oudere werk (2002) de nodige bekende ingrediënten. De tegenstelling tussen het leven in het oosten en het westen van Nederland. Van je geloof vallen. Spartelend door het leven gaan (omdat dit vaak de enige manier is waarop we kunnen omgaan met de dingen die ons overkomen).
Dit keer lijkt Van Essen zijn thema's op een wat klassiekere manier te benaderen dan in andere van zijn boeken. Door zijn hoofdpersoon Matthijs Verkerk terug te laten keren naar de plaats waar hij is opgegroeid, plaatst hij zijn verhaal in een lange en bekende traditie. Wat zal de confrontatie met zijn verleden de hoofdpersoon brengen? Tot welke inzichten zal hij komen?
De antwoorden, voor zover Van Essen überhaupt antwoorden geeft, zijn dan weer gelukkig (zoals we van hem gewend zijn) niet zo voor de hand liggend als het uitgangspunt van zijn vertelling. Geleidelijk ontspoort Kwade dagen namelijk, en dit is zowel prettig als - uiteindelijk, voor deze lezer - enigszins frustrerend.
De thematische vraag die het verhaal na verloop van tijd stelt, is mijns inziens: kunnen zaken die je in het verleden redelijk achteloos hebt gedaan toch een blijvend stempel drukken op de kleinsteedse gemeenschap die je vervolgens verlaten hebt?
Over het antwoord zeg ik liever niets, aangezien Van Essen de nodige verrassingen voor de lezer in petto heeft. Iets te veel verrassingen, naar mijn smaak. Hoewel het fijn is dat het boek een aantal afslagen neemt die je niet ziet aankomen, blijven de afslagen maar komen, de een na de ander. Het nadeel van een overschot aan verrassingen is dat je er als lezer uiteindelijk passief van kunt worden. In plaats van emotioneel meegesleurd te worden door de gebeurtenissen ga je, wat afstandelijk, zitten wachten op de volgende wending die wederom een ander licht werpt op al het voorgaande.
Een ander kritiekpuntje is dat de dialogen vaak nogal melig zijn, zonder dat dit inhoudelijk veel toevoegt. Humor om te lachen, dus, in plaats van humor die extra inzicht geeft in de karakters en de onhoudbaarheid van de situatie waarin ze zich bevinden.
Dit gezegd hebbende valt er veel te genieten voor liefhebbers van het werk van Van Essen. Zijn schrijfstijl is zoals altijd soepel en (meestal) to-the-point. Hij weet aan een vertrouwd gegeven een zeer eigen draai te geven. En tussen alle gekte door gebeuren er in het verhaal meer dan genoeg zaken waar je als lezer door aan het nadenken wordt gezet.
Je zou het boek een geslaagde voorstudie kunnen noemen voor later werk, maar tegelijkertijd doe je het boek dan onrecht aan, omdat deze roman wel degelijk zijn eigen verdiensten heeft.
Voor iemand die Van Essens boeken nog niet kent, kan dit een fijne eerste kennismaking zijn met diens werk. Voor mensen die andere romans van hem gelezen hebben, kan dit boek naast een feest van herkenning te zijn ook wat extra dimensies toevoegen aan het kenmerkende universum van de schrijver.
*3,5 sterren*