Avonturen zonder eind

In deze door Jan Willem Reitsma vertaalde roman volgen we door de ogen van Thomas McNulty het soldatenleven in de periode van ruwweg 1850 tot 1870 met centraal daarin de Amerikaanse Burgeroorlog (1961-1965).

Sebastians Barry’s inlevingsvermogen en frisse beeldspraak blazen het stof van de geschiedenis. De onervarenheid van de soldaten, het niet kunnen overzien van wat er gaande is, de ontberingen in de winter, de gruwelen van het slagveld en de hongersnood in de gevangenkampen, dit alles komt heel dichtbij. Het besef daalt in dat de burgeroorlog niet onderdeed voor de latere verschrikkingen in de loopgraven in de Eerste Wereldoorlog.

Ook de aan genocide grenzende moordpartijen op de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika zijn niet mals. Barry beschrijft het naar mijn smaak wel een beetje te zwart-wit politiek-correct. De Sioux zijn steevast als een nobel volk, de nieuwe bewoners meestal moorddadig en onbetrouwbaar.

McNulty doet met groeiende tegenzin zijn militaire plicht. Hij heeft zijn ouders zien sterven aan hongerdood, een verschrikkelijke reis naar Amerika gemaakt om daar vervolgens niet welkom te zijn. Als zeventienjarige voelt hij zich een mens zonder waarde. Overleven was op zich al een overwinning. Ja, daar word je hard van. Desondanks blijft hij empathie voor de vijand voelen. “Hun vergoten bloed was ons bloed, bloedeloos reden we naar huis.”

De roman kent als extra laag de liefdesrelatie tussen Thomas McNulty en John Cole. Een homorelatie met travestie. Samen zitten ze in het leger, samen treden ze als vrouw verkleed op in een theatertje in het Wilde Westen. Dat gaat onwaarschijnlijk goed. De liefdesrelatie is zonder dalen, de mannenliefde en de verkleedpartijen in de ruwe mannenwereld leveren geen problemen op.

Ik noemde Barry’s frisse beeldspraak. Het verhaal is er overdadig mee overgoten. Om een idee te geven: “De lach van een meisje is een snelstromend riviertje in een vallei met groen gras.” “Dat lijkt me zo mooi als een roodborstje op een struik.” “We zijn zo gespannen als hekdraad.” “We horen de mannen hun adem naar binnen zuigen als een golf die zich terugtrekt op een strand van kiezels.” “Pistool zo stevig als een eekhoorn in zijn broekriem.” “Ieren kunnen zich vastbijten in wraakzucht als een jachthond in een vogel.”

Kritiekpunten? Ja, die zijn er. Het ontbreekt aan een spanningsboog die het hele verhaal samenbindt. Het is meer een avonturenroman, waarbij het ene avontuur het andere opvolgt. Een ander kritiekpunt: te veel miraculeuze ontsnappingen, aan het gevaar. Bijvoorbeeld het door Thomas en John aangenomen kind dat dankzij een in haar jurk genaaide munt een dodelijk schot overleeft. Jammer, want dat ondergraaft het realisme van de rest van het verhaal.

Maar die minpuntjes zijn overkoombaar. Dagen zonder einde is het lezen zonder meer waard. Het verhaal wordt zo beeldend en filmisch verteld dat het me niet zou verbazen als…