Meer dan 5,2 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Hebban recensie

Moordenares van haar kinderen of slachtoffer van een systeem?

Miriam Vaz Dias 06 november 2020

Dordrecht, eind negentiende eeuw. Naast welvaart is er sprake van diepe armoede. Elisabeth groeit op in armoedige omstandigheden. Met haar ouders en broer Jacob woont ze in een krot aan de Kromme Elleboog, een steegje in de binnenstad. Moeder is kantklosser en vader werkt in de houtzagerij. Met haar moeder heeft ze een goede band; ze leert haar dochter al vroeg om te gaan met tule, zijde en kantkloskussens. Elisabeth bewondert haar moeder enorm, vooral om haar doorzettingsvermogen en geduld. Vader is een keiharde bullebak, en moeder en dochter zien elke avond met angst zijn thuiskomst tegemoet.

'Als ik op een stoel klom en met mijn hoofd op mijn armen naar de straat keek, was het alsof mijn lichaam zich in tweeën splitste: ik luisterde naar de voetstappen op straat, of ik vader hoorde aankomen – en ik luisterde naar moeders heen en weer lopen, hoe ze probeerde gewoon te doen en ik hoorde hoe ze de tafel schoonveegde, telkens weer, telkens weer, zodat er geen enkel draadje, geen stofje meer zou liggen als hij binnenkwam.'

De hoofdstukken in het boek wisselen steeds tussen dat verleden, waarin Elisabeth opgroeide, en haar volwassen leven waarin heel veel is misgegaan. Haar echtgenoot Julius, die aanvankelijk nog wel op haar gesteld is, doet na enige tijd niet onder voor haar vader. Elisabeth heeft twee zoontjes: Jozef, met wie ze weinig op heeft omdat hij op haar vader lijkt, en Jan, die ze adoreert. Ze krijgt ook twee dochtertjes, maar beiden sterven direct na de geboorte. Elisabeth wordt gevangen genomen, omdat ze ervan verdacht wordt de beide meisjes te hebben omgebracht.

Hiermee begint het schrijnende verhaal van vrouwen in een 'gesticht'. Van jong tot oud, gezond of ziek, allen worden ontdaan van hun waardigheid. De oppassers zijn keihard en waar het kan worden de vrouwen vernederd en ook mishandeld. Er wordt geslagen met sleutels en natte dweilen, vrouwen moeten eten met de handen op de rug gebonden en ga zo maar door.

Els Florijn heeft een studie gemaakt van een aantal boeken uit die tijd, geschreven door vrouwen die een dergelijke behandeling aan den lijve ondervonden hebben. Meestal noodgedwongen uiteraard, zoals Johanna Struten-te Gempt, dochter van een dominee, die in 1889 met een depressie wordt opgenomen. Zij komt uit een ontwikkelde omgeving en heeft het in verhouding tot vrouwen als Elisabeth nog niet eens zo slecht. Zij schrijft erover als ze genezen verklaard is. Maar er is ook een Amerikaanse journaliste, die, uitzonderlijk in die tijd, undercover gaat en daarna over haar schokkende ervaringen publiceert.

De afwisseling van heden en verleden geven het verhaal extra diepte. Soms verklaart het verleden enigszins waarom een vrouw als Elisabeth denkt zoals ze denkt. De vraag of zij inderdaad haar dochtertjes kwaad berokkend heeft, wordt wel beantwoord, maar is lang niet het belangrijkst. De machteloosheid van vrouwen en de ontkenning van enige waardigheid zijn onvoorstelbaar. Van arts tot oppasser en van politieman tot rechter, allen oordelen zonder moeite te doen om de vrouwen te begrijpen.

De schrijfster heeft kans gezien Elisabeth zo vorm te geven dat zij, kritisch en niet berustend, haar verhaal vertelt. Ook voor haar is het bijna onmogelijk om iets aan haar lot te veranderen, al heeft ze haar engelen, waarmee zowel haar dochtertjes als nachtelijke verschijningen bedoeld worden. Een boek dat de lezer niet snel zal vergeten.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Miriam Vaz Dias

Gesponsord

June steelt Athena's net voltooide manuscript en publiceert het als haar eigen werk. Verdient dit stukje geschiedenis niet verteld te worden, ongeacht door wie?

Als de Amerikaanse pionier van de moderne dans tart Isadora Duncan de normen en wetten van haar tijd, zowel in haar kunst als in haar persoonlijke leven.

Fredo en Luigi zijn twee heel verschillende broers. Wanneer Fredo na vele jaren terugkomt naar Italië, heeft dat alles te maken met de dood van hun vader en diens lege, oude huis.

Koning Willem II is verwikkeld in een machtsstrijd met West-Friesland wanneer hij vader wordt van twee zoons: de wettige Floris en de bastaard Alard.

Perdido, het stadje waar de rijke familie Caskey de scepter zwaait, wordt in 1919 getroffen door een overstroming. Enige dagen later verschijnt de mysterieuze Elinor.

Dit gedetailleerd portret van Volodymyr Zelensky is gebaseerd op vier jaar verslaggeving, uitvoerige reizen met de president naar het front en tientallen interviews.

Wanneer voormalig spion Maggie Bird een lichaam op haar oprit vindt, weet ze dat iemand achter haar aan zit. Ze richt zich tot haar oude vriendenkring van gepensioneerde CIA-agenten.

Dit boek bevat waardevolle lessen om je eigen koers te varen, speciaal voor jongeren. Ontdek hoe je een positieve mindset ontwikkelt, leert omgaan met stress en rust in je hoofd vindt.

Een toevallige ontmoeting zet het leven van de zeventienjarige Victoria op de kop. Binnenkort zal ze gedwongen zijn om diep de natuur in te vluchten en haar leven achter zich te laten.

Herman Koch besluit na zijn diagnose eigenlijk meteen dat hij de kanker een zo beperkt mogelijke rol in zijn leven wil laten spelen: 'Ik zou niets doen.'

Hoe ga je om met de belangrijkste relaties in je leven? Als de verhoudingen goed zijn, kun je ook beter omgaan met de andere problemen om te gaan die op je pad komen.

Het is mei 1940 en Rotterdam staat in brand. De half-Joodse Debra ontmoet een jonge wolf wanneer de Rotterdamse Diergaarde wordt getroffen door bommen.

Beaujon leidt in Constantinopel een comfortabel leven, maar dat verandert als hij betrokken raakt bij een aanslag op een antiek monument.

Volwassen zijn in deze tijd, hoe doe je dat? Doe je het alleen, of durf je het samen? Een onmisbaar boek voor ex-pubers, voor Generatie Hoi. Met veel survivaltips en voiceberichten!

Het logboek van Peter R. de Vries, over de laatste anderhalf jaar van zijn leven, wordt afgewisseld met fragmenten uit het dagboek van zijn zoon Royce.

Metin gaat studeren in San Francisco en is vastbesloten zijn oude zelf achter zich te laten. Een paar weken na zijn aankomst, vinden de aanslagen van 11 september plaats.

Wanneer de introverte William trouwt met de bruisende Julia, wordt hij als vanzelf opgenomen in haar chaotische, liefdevolle familie. Dan komt de duisternis uit zijn verleden naar boven.

Daniel leidt een bewogen leven. Wanneer haar reputatie verslechtert, voelt ze zich in het nauw gedreven. En nu is Daniel dood. Jodie, haar grote liefde, wil weten waarom.

Als zijn vrouw Alissa plotsklaps verdwijnt en Roland met hun vier maanden oude zoontje achterblijft, gaat hij niet alleen op zoek naar haar, maar ook naar het waarom van zijn rusteloze bestaan.

De eenentwintigjarige M. vertrekt in 1989 halsoverkop naar Parijs en gaat aan de slag als au pair. Om grip te krijgen op het leven, schrijft ze.

In de donkerste periode van haar leven wil Milouska Meulens weten wie ze echt is en waar ze thuis is. Die vragen kan ze alleen beantwoorden als ze weet waar ze vandaan komt.

Wanneer Hugo's vroegere gouvernante overlijdt, duiken de verloren gewaande dagboeken van zijn grootvader Willem Adema op, die een ontstellend licht werpen op diens oorlogsjaren.

Drie jaar na het overlijden van zijn opa en de verdwijning van diens vrouw Pepa krijgt Ruben Kruijssen de opdracht de Alquerías, het familiehuis in Spanje, te verkopen.

Spontane foto’s waren zeldzaam aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. Fotografen als Jacob Olie en James Higson legden zich juist toe op het fotograferen van het leven van alledag.

Titus Crown is de eerste zwarte sheriff van Charon County. Na de moord op een onderwijzeres wordt de dader, een zwarte oud-leerling, doodgeschoten door Titus' hulpsherrifs voor hij kan ingrijpen.