Handig naslagwerk en analyse in één

Ludo Abicht is een Vlaamse professor in filosofie en taalkunde; een begenadigd publicist. Zijn publicaties gaan voornamelijk over zijn specialisatie in ten eerste de Joodse gemeenschap en ten tweede in de kwestie Israël-Palestina, waarover hij als expert meer dan eens in de Vlaamse media aan bod komt, maar hij kan evengoed gepassioneerd doceren over De Toverberg van Thomas Mann. In 1986 schreef hij zijn eerste versie van zijn standaardwerk De Joden van Antwerpen. In deze korte publicatie van een 200-tal bladzijden introduceert hij de Joodse gemeenschap van Antwerpen aan geïnteresseerde lezers, met als belangrijke doelgroep de niet-Joodse inwoners van deze stad, maar gaat hij ook verder in op heel wat details. Dit jaar maakte hij hiervan een volledig nieuwe uitgave, aangepast aan de informatie en de demografische gegevens van vandaag. 

De orthodoxe en daar binnenin de relatief kleine gemeenschap van de Chassidim-Joden maken hét beeld van de Antwerpse Joodse gemeenschap uit, omdat hun kledij en hun tradities uiteraard zeer zichtbaar zijn. Daarom zoomt Abicht ook het meeste op hen in, echter niet zonder eerst het onderscheid te verklaren tussen de verschillende strekkingen in het Jodendom, en zelfs te verantwoorden en te verklaren waarom in het ene geval het woord “jood” met een kleine (als aanduiding van religie) en in het andere geval met een hoofdletter (als aanduiding van etnie, gemeenschap), zoals in de titel, wordt geschreven. Als het puntje op de ‘j’ al zo belangrijk is, bleek er tijdens de boekvoorstelling in de Hebreeuwse titel op de cover echter in de eerste versie ‘De Joden in Antwerpen’ te staan, dus deze taalfout wordt bij een volgende druk ook nog aangepast.

Hier wordt bij aanvang dan ook veel nadruk op gelegd: niet alle Joden hangen dezelfde interpretatie aan van het jodendom als geloof, toch voelen bij uitstek zowel liberale als ultra orthodoxe Joden over heel de wereld zich deel uitmaken van één gemeenschap, waar bij andere minderheden het eerder eerst de nationaliteit zal zijn die zal primeren. Binnen de orthodoxe zowel als de Chassidim-gemeenschap in Antwerpen bestaan er dan nog eens verschillende gemeenten met elk hun rabbi. In een boeiend stukje geschiedenis vertelt de auteur over de verschillende immigratiegolven Joden naar Antwerpen door de eeuwen heen, om te komen tot de 20.000-tellende Joodse gemeenschap die Antwerpen nu rijk is en zich concentreert in enkele wijken. Om een aantal vastgezette beelden, op- en misvattingen te nuanceren, wordt er in het boek dieper ingegaan op heel wat gewoonten en tradities waarbij er een ruimer kader en een achtergrond worden geschetst die in romans of andere publicaties over een stuk joodse geschiedenis wel eens vergeten of als gekend beschouwd worden. De belangrijkste thema’s gaan van de Joodse tradities over hun relatie tot het leven en de dood, de nooit te onderschatten invloed van de Shoah of de Holocaust tijdens het Duitse Nazi-regime, de Joodse roots van de andere monotheïstische godsdiensten, en zeker ook het christendom, de mate van integratie in Vlaanderen de laatste decennia, en hun relatie met en hun beeld in de Vlaamse pers en de cultuur(dragers) in het algemeen.

Het boek lijkt een beetje op de lessen van Professor Abicht: gepassioneerd over zijn thematiek vergaloppeert hij zich wel eens in details (tot de verdeling van Joodse verenigingen en de types en de  grootte van de Joodse scholen toe), ook in dit boek  Als (ex-)student ben je voor of tegen hem, en waarschijnlijk ook als lezer. Achtergrond en context haal je wel uit dit boek, waardoor dit een uitstekend naslagwerk en een analyse is geworden om naast enkele romans te leggen waarin de Joodse gemeenschap aan bod komt, en tevens ook om er enkele nieuwe boekentips met andere insteken uit te halen.