Drie geestige uiteenlopende theaterstukken over menselijk falen

Als we niet naar theater kunnen, kan het theater ook naar mij komen. Nou het klopt niet echt dat ik regelmatig naar theater ga, maar het is tenslotte toch iets anders om af en toe ook theater te lezen in mijn avontuurlijke lees-zoektocht. In dit boek bundelt Annelies Verbeke drie langere theaterstukken die ze geschreven heeft voor de toneelgroepen SkaGeN en Wunderbaum.

In het eerste theaterstuk Rail Gourmet voor Wunderbaum maken we kennis met Gabriëlle, een studente die voor het gelijknamige cateringbedrijf werkt in de kelder van het station Brussel-Zuid en dat maaltijden voor de Eurostar en de Thalys verpakt. Ze schrijft brieven naar enkele collega's die je te lezen/horen krijgt waarvan je niet weet of ze ze wel opstuurt en wat er wel van waar is. Ze adresseert ook een brief aan Robert, een journalist van Jobat die haar ooit geïnterviewd heeft en die ze sindsdien adoreert. Dit eerste stuk is erg associatief. De brieven komen van een vrouw, Gabriëlle dus, die vooral alleen is en nood heeft aan contact en verruiming van haar bubbel. Het stuk is wat te associatief en moeilijk te begrijpen zonder de enscenering op het podium waar veel naar verwezen wordt.

Van het tweede stuk Almschi! The Best of Alma Mahler - Werfel (voor SkaGeN en het Octopus Kamerkoor) werd de langere versie van Verbeke opgenomen waarvan SkaGeN de helft geschrapt had vanwege de grote rol van de muziek. De impact op het koor had Verbeke daarin een beetje onderschat. Deze tekst is misschien wel het vlotst en het boeiendst om zo als kort verhaal te lezen, en is een 'biopic' van deze weduwe van de componist Gustav Mahler en zelf componiste, die ook nog getrouwd is geweest met de architect Walter Gropius en schrijver Franz Werfel. Daarnaast had ze nog meerdere affaires binnen de culturele elite van die tijd. Een van hen, de schilder, Oskar Kokoschka, was waarschijnlijk de bekendste onder hen. Alma Mahler wordt erin getoond als een erg wellustige passievolle maar ook gekmakende vrouw die eveneens twee kinderen verliest van de drie die ze gekregen heeft. In dit toneelstuk wordt op het podium ook veel gesprongen tussen een geprojecteerd beeld van de oude Alma Mahler en de jongere Alma Mahler waarvan de eerste soms de gedachten van die tweede verwoordt, maar die soms ook in dialoog gaan met elkaar.

Het laatste opgenomen stuk Daar gaan we weer (White male privilege) waarmee Wunderbaum vorig jaar in 2019 (net als met Rail Gourmet in 2010) werd geselecteerd voor Het Theaterfestival, doet me eraan twijfelen of dit één lang jammerstuk dan wel een goede tekst is over racisme, seksisme en klassediscriminatie dat evenwel uitmondt in een soort dom onbedoeld racisme. Hierover debatteren of maken drie witte hoog opgeleidde redacteurs van een hip cultuurblad met luide stem ruzie omdat hun tijdschrift in opspraak kwam door een cover met een blote zwarte vrouw met een stereotype mond en een grote kont. Of volgens hen: ‘Een zogenaamd racistische cover die juist multicultureel was bedoeld!’

De thema's die erin worden aangehaald, racisme, hoofddoeken, quota, de invloed van de kolonialisering, witte schuld, klasseverschillen, enz. zijn relevant en interessant, maar of mij een spontaan natuurlijk gesprek van enkele uren over deze thema's mij zo kan bekoren en niet eerder zou vermoeien, is een andere zaak. Vermoeidheid en overgevoeligheid spelen er zeker ook een rol in.

Gelukkig zitten er ook grappige uitspraken in verweven, vooral dan van Lesley, het personage waarvoor ik nog het meest sympathie koesterde hoewel zij net de tekenares is die de gecontesteerde en volgens de beschrijving toch wel heel stereotiepe tekening heeft gemaakt. De twee andere veertigers zijn me net wat te clichématig en te saai eigenlijk. De drie vinden elkaar wel terug in hun afkeer tegen de "paternalistische en zich moreel superieur voelende Amerikaanse baas Bill", op wiens telefoontje aan het einde van het stuk ze angstig wachten, en die afkeer wordt ook heel hilarisch gebracht. Zo wordt de spanning ook opgevoerd naar het besluit dat voor hen wordt genomen en zij uiteindelijk moeten uitvoeren. Dit is ook het stuk waarin de minste regieaanwijzingen voorkomen en waar het meest in de tekst zelf vervat is. Toch ook heel sterk en spits geschreven uiteindelijk.

Het beste stuk vond ik zeker dat over Alma Mahler, Almschi. Want zo heb ik een blik kunnen werpen op een kunstenaarsbubbel uit een andere tijd die nog het meest tot de verbeelding sprak.