Sfeervol, klein verhaal waarin Helder wordt hoe verbindend taal is.

Twee historische gebeurtenissen spelen op de achtergrond van dit verhaal. Het is 1843, het jaar van de ‘Great Disruption’, de grote scheuring binnen de Church of Scotland met als doel een nieuwe ‘Free Church’ op te zetten. Het is ook de tijd van de ‘Highland Clearances’, waarbij landeigenaren de plattelandsbewoners verdrijven om ruimte te maken voor gewassen, vee en schapen.

In ruil voor geld dat hij nodig heeft voor het stichten van zijn nieuwe kerk gaat predikant John Ferguson op weg naar het meest noordelijk gelegen eiland van Schotland om de laatste bewoner Ivar te vertellen dat hij moet vertrekken. Een haast onmogelijke taak omdat hij niet weet hoe hij de boodschap moet overbrengen. Ivar spreekt alleen Norn, een inmiddels uitgestorven Noord-Germaanse taal.

Voor het schrijven van deze roman heeft Carys Davies een oud Norn-woordenboek van taalkundige Jakob Jakobsen geraadpleegd, dat ze vond in de Nationale bibliotheek van Schotland. Er zijn veel woorden opgenomen die te maken hebben met de natuur, geluiden en het weer. Nooit geweten dat er minstens tien woorden voor ‘mist’ zijn. Zo heb je dikke mist, mist die boven het wateroppervlak hangt, lichte mist met kieren waar blauwe lucht is te zien, zeer dichte zwarte mist boven de zeespiegel, dikke blauwige mist aan de kust bij kalm weer als voorbode van wind…

Het centrale thema in dit boek is ‘verbinding’: verbinding met de natuur, verbinding met elkaar en verbinding met jezelf. Belangrijke elementen hierbij zijn taal en communicatie. Communicatie gaat moeizaam als John de nieuwe taal moet leren. Het is aandoenlijk om te lezen hoe beide mannen hun best doen elkaar te begrijpen. Naarmate de taal groeit, groeit ook de genegenheid voor elkaar. Twee werelden worden ‘innig met elkaar verbonden’. Ivar realiseert zich ten volle hoe alleen hij altijd is geweest.

‘Ik heb de kliffen en de rotseilandjes en de vogels. Ik heb de witte heuvel en de ronde heuvel en de spitse heuvel. Ik heb het heldere bronwater en het vruchtbare grasland dat als een deken over de hoge kant van het eiland ligt. Ik heb de oude zwarte koe en het vlotgras dat tussen de rotsen groeit, ik heb mijn grote stoel en mijn stevige huis. Ik heb mijn spinnenwiel en ik heb de theepot en ik heb Pegi, en nu heb ik, wonderlijk genoeg, ook nog John Ferguson.’

Helder is een prachtig, sfeervol boek. Door het wisselende perspectief kruip je steeds even in het hoofd van ander, waardoor je de hoofdpersonen Ivar, John en zijn vrouw Mary aardig leert kennen. Het taalgebruik is beeldend en poëtisch en je voelt het ruige leven op het eiland waar weerselementen hun gang kunnen gaan.

Helder is de derde roman van Carys Davies. Vertaler Nicolette Hoekmeijer is goed erin geslaagd veel verschillende nuances in de taal te verwerken zonder in herhaling te vervallen en met behoud van de cadans van de oorspronkelijke tekst.

Terecht dat dit boek is genomineerd voor de Europese Literatuurprijs. Deze nominatie geldt voor de auteur en de vertaler.