Romantiek in tijden van gruwel

‘Een liefdesgeschiedenis’, heet het boekenweekgeschenk van 2020: de levensloop van Leon en Juliette gereconstrueerd door Annejet van der Zijl. Gereconstrueerd want waar gebeurd: een huwelijk tussen blank en zwart in een tijd en gebied waar zulks uiterst ongebruikelijk was.

Wie waren die twee? Leon Herckenrath is een jongeman die in 1818 het dan totaal kansarme Nederland de rug toekeert. Met de hartelijke groeten én het dringende advies van zijn familie om aldaar fortuin te gaan maken wordt hij naar Amerika gestuurd (en schopt het daar inderdaad tot zeer succesvolle zakenman).

Juliette Louisa McCormick is het gekleurde (slaven)meisje dat Leon na verloop van tijd daar tegenkomt – zij wordt zijn levensgezellin. Romantisch? Absoluut. Gevaarlijk? Dat nog veel meer. Leon strijkt na zijn vertrek uit Nederland neer in Charleston, een welvarende Amerikaanse plaats die ondanks de vrolijke naam de meest onbarmhartige slavenpraktijk van het hele Zuiden in stand houdt.

Ze ontmoeten elkaar op het moment dat zakenman Leon, door de koorts geveld, door slavenmeisje Juliette verpleegd wordt. Blijkbaar maakte dat zoveel indruk op hem dat hij haar later weer opzocht. Met nog later een huwelijk en kinderen tot gevolg. Dat alles kon eigenlijk niet in het rouwdouwerige Charleston: de slavernij en de burgerij waren strikt gescheiden werelden. Het systeem schreef voor dat de burgerij (lees: plantagehouders) de slaven er met harde hand onder hield. Een liaison tussen Leon en Juliette was dus alleen mogelijk in het verborgene, maar blijkbaar speelden die twee dat toch klaar.

Tot zover het mooie – en rooskleurige – gedeelte van dit verhaal. Alle andere omstandigheden in Charleston waren zo grof en wreed dat ze de roze wolken waarop de twee geliefden zweefden, gemakkelijk verduisteren. Mensonterend is het nog veel te zwakke woord voor de manier waarop toen in het zuiden van Amerika en met name in Charleston, de slaven behandeld werden. De huiveringwekkende details geven we hier niet: ze zijn in ruime mate in het boek te vinden. Het zijn diezelfde details die de slavernij in stand hielden, en op zeker moment zoveel protest uitlokten dat kort daarna de Amerikaanse burgeroorlog uitbrak.

Van der Zijl hanteert haar geschiedkundige pen met verstand van zaken. Niet voor niets schreef ze al een aantal biografieën, waarvan ‘Sonny Boy’ de bekendste is. Ook hier mengt ze historische feiten met vertelkunst en bouwt zo een boeiend, soepel leesbaar verhaal op. Wel gaat ze met zevenmijlslaarzen door de levens van de hoofdpersonen; wellicht heeft dat iets te maken met een zinnetje in de verantwoording van de schrijfster: ‘Te zijner tijd zal uitgeverij Querido een uitgebreide versie van dit boek publiceren.”

Niettemin beleven we hier in bloemrijke taal een ‘onmogelijke’ liefde mee tijdens een belangrijk kantelpunt in de wereldgeschiedenis. Een sterk verhaal, een hartverscheurende histoire d’amour en een intens sombere blik op een trieste periode uit de Amerikaanse geschiedenis. Dit boek heeft het allemaal. Lees en huiver.