Een web vol symbolen

Pan's Labyrinth omwikkelt je als een web vol symbolen - je leest gefascineerd, en wordt langzaam meegetrokken naar een onafwendbaar einde…

De ervaring van dit boek begint al voor je het hebt opengeslagen: de bijzondere cover geeft je een glimp van de wereld die op je wacht, vol kleurrijke elementen, gelaagd, sprookjesachtig en hier en daar duister. Ik heb de film waarop dit boek is gebaseerd nooit gezien, maar kreeg zo meteen een heel visuele indruk.

Zodra je het boek openslaat, word je bevestigd in dat gevoel van een bijzondere wereld die op je wacht. De taal alleen al beweegt van poëtisch en rijk naar bijna zakelijk eenvoudig, waar de harde realiteit van een land in burgeroorlog dat vraagt. En dan zijn er nog de prachtig versierde bladranden.

Het verhaal wordt op twee niveaus verteld: enerzijds volg je Ofelia, een jong meisje, dat ten tijde van de dictatuur van Franco met haar moeder op weg is naar haar nieuwe stiefvader. Tussen de hoofdstukken van dat verhaal door, krijg je snippertjes van een heel ander verhaal: prinses Moanna, de maanprinses die verdwenen is uit haar onderaardse rijk, en de faun, die naar haar op zoek is.

Ofelia krijgt te maken met een nieuwe realiteit: enerzijds heel aards, met haar stiefvader, een militair die haar als een vervelende bijkomstigheid ziet, die hij bij zijn nieuwe, zwangere vrouw moet nemen. Tegelijk wordt ze door de faun een merkwaardige tweede wereld ingelokt. Een wereld die eerst verkieslijk lijkt, sprookjesachtig… maar veel sprookjes hebben ook een grimmige kant. Ofelia wordt om hulp gevraagd, en ze aanvaardt de queeste die de faun haar geeft.

Sprookjes zijn een belangrijk thema in dit boek. Behalve mythologische verwijzingen als de faun en de onderwereld, zijn er ook verwijzingen naar Alice in Wonderland, Sneeuwwitje, Assepoester, … in te vinden. Niet elke verwijzing is even subtiel, maar ze zorgen wel voor een complex verhaal, waarbij je geniet van het ontrafelen van de symbolische betekenis van menig element.
Het abrupte einde is het enige dat een beetje teleurstelt. Na al die opbouw, hoop je op een bevredigende conclusie, en die krijg je maar deels. De rest moet je als lezer zelf invullen. Daarmee dient het boek misschien wel het doel van de makers: je wordt aan het denken gezet over de vele, stille helden van menige strijd voor de vrijheid. Ook op andere plekken had ik af en toe het gevoel dat het boek niet alleen het 'boek van de film' was, maar ook een 'boek bij de film', waar de verteller zich af en toe met een gedachte over het gebeurde tot de lezer richt.

Al met al een poëtisch, sprookjesachtig boek vol diepere lagen die je aan het denken zetten, dat hier en daar moeite heeft om voldoende los te komen van de film waarop het gebaseerd is.