Deus ex machina als oplossing voor onrealistisch verhaal

Herberekening, een woord dat je ongetwijfeld zal doen terugdenken aan dit boek wanneer het wordt uitgesproken door het navigatiesysteem van je auto. Dit woord is immers het begin van een weliswaar spannende maar zeer onlogische en onduidelijke roadtrip-roman.
Na zijn eerste alom geprezen boek Dagboek uit de rivier, waagt Jan van Mensbergen onder het pseudoniem Frederik Baas zich voor een tweede keer aan het schrijven van een thriller genaamd ‘Herberekening’. De schrijver toont zeker dat hij actuele thema’s op originele wijze naar een thriller kan omzetten maar aan de geloofwaardigheid van het verhaal mankeert nogal wat. De protagonist Leon, een Amsterdamse adolescent, lijkt wel een vijs te hebben verloren als het gaat om verstandige keuzes maken. Het begint al bij de eerste pagina’s van het boek wanneer Leon na meer dan vijf jaar een ex-klasgenote Yousra terugziet die hem vraagt om even op haar huurauto te letten maar vervolgens niet direct terugkeert. In plaats van te proberen Yousra te bellen of de auto te laten staan en haar de sleutels later te overhandigen, besluit Leon om met haar auto weg te rijden en blindelings de GPS te volgen naar de andere kant van het land zonder een echte goede reden. In mijn ogen lijkt dit althans eerder een vorm van carjacking. Deze onlogische gebeurtenissen, die net dat tikkeltje teveel toeval vragen, blijven zich maar opstapelen doorheen het verhaal.
De eerste helft van het boek is eerder een landschapsbeschrijving van het Nederlandse en Belgische wegennetwerk dan een boeiende thriller. Met anekdotes over de door wierook bedwelmde moeder van Leon, die zich meer bezighoudt met haar spirituele ontwikkeling dan met zijn opvoeding, of door (dat tikkeltje teveel) verwijzingen te geven naar de films van ‘Pirates Of The Caribbean’, blijft de eindeloze roadtrip toch nog een beetje interessant. De gedetailleerde beschrijving van de autowegen en haventerminals getuigt van het feit dat Frederik Baas toch wel tijd en opzoekingwerk heeft gestoken in deze langdradige passages . Vanaf de tweede helft, is de spanningsopbouw gelukkig beter. Door onverwachte wendingen en spectaculaire ontdekkingen in kleine beetjes geleidelijk aan toe te dienen aan de lezer ontstaan er niet te veel saaie gedeeltes.
Het einde was wegens zijn onduidelijkheid een echte tegenvaller. Doorheen het verhaal groeiden mijn verwachtingen voor de ontknoping. Frederik Baas heeft in zijn verhaal Leon zoveel onlogische daden laten begaan en te toevallige gebeurtenissen laten plaatsvinden dat het lastig wordt om hier een ietwat realistische ontknoping aan te schrijven. De oplossing die in dit boek gehanteerd wordt: vul de laatste 20 pagina’s van uw boek met een ontzettend onduidelijk en onverwacht einde dat op erg verschillende manieren kan worden geïnterpreteerd. Althans, zo komt het over. Na die laatste 20 bladzijden voor een derde keer gelezen te hebben, heb ik dan toch min of meer een idee over hoe het verhaal zou kunnen aflopen. Onverwacht is het zeker, maar er zijn misschien toch betere manieren voor een slot dan een deus ex machina de inconsequenties van het verhaal en de onlogische verhaallijn te laten oplossen.
Wat betreft structuur en opbouw van het verhaal is Frederik Baas origineel geweest in dit boek. Het hele verhaal is een flashback die Leon vertelt aan de hand van notities die hij op het politiekantoor schrijft. Zo wordt elke hoofstuktitel gegeven door een steekwoord van Leons notities. Al is deze flashback een leuke vertelstijl, het vermindert de spanning aanzienlijk omdat je als lezer vanaf de eerste pagina al weet dat Leon vroeg of laat zal worden opgepakt door de politie. De duidelijke woordenschat maakt het verhaal erg vlot en aangenaam om te lezen en ook zijn beeldende schrijfstijl zorgt ervoor dat je bij de monotone autorit niet afhaakt als lezer.
Ik hoop oprecht dat het bij de eerste thriller Dagboek uit de rivier Frederik Baas wel is gelukt om een iets logischer verhaal voor elkaar te krijgen. Zonder de onlogische verhaallijn en het erg onduidelijk einde zou dit boek een echte topper kunnen zijn. Het is in ieder geval zeker dat Baas genoeg fantasie heeft om op een originele manier feiten en fictie met elkaar te vermengen.