Vals diep

Net als de hoofdpersoon van haar debuutroman De bubbel is schrijver Sanne Kanis werkzaam geweest bij grote technologiebedrijven. Haar eerste roman is dan ook te lezen als een sleutelroman, maar in plaats van de met stof overladen bureaucratie van een onderzoeksinstelling of achterbakse strijd tussen collega’s op de universiteit richt Kanis haar vizier op de tech-industrie. In een vloeiende en van Engelse termen doordrenkte stijl toont Kanis de valse lichtzinnigheid van hippe technologiebedrijven, waar een constante concurrentiestrijd van ieder tegen allen wordt gemaskeerd door een dun laagje discodip.

Als lezer ontdekken wij deze wereld door de ogen van Anna, een ambitieuze en ietwat naïeve Hollandse meid die haar heil zoekt bij een bedrijf gevestigd in London. Vanaf dit punt leest De bubbel een beetje als een klassieke jaren negentig bedrijfsthriller, waar de hoofdpersoon de verlokkingen van het grote geld moet weerstaan en poogt de eigen identiteit te behouden. Het herstel komt natuurlijk pas na een dieptepunt, waarin de hoofdpersoon zich (tijdelijk) volledig laat gaan. Grootste verschillen zijn dat we hier te maken hebben met high-tech in plaats van high finance, met Adderall in plaats van cocaïne en met een vrouwelijke hoofdpersoon in plaats van een man. Dit laatste is dan ook gelijk een van de sterkste kanten van het boek, dat er goed in slaagt de grenzen van lean-in emancipatie weer te geven.

Toch biedt De bubbel uiteindelijk geen echt alternatief voor de economische realiteit waartegen het tekeer gaat. Het verhaal eindigt met een ietwat voorspelbare burn-out. De reactie van Anna is niet een collectieve strijd tegen de perverse prikkels en onhaalbare targets van haar bedrijf, maar een zelfcorrectie: ze moet leren beter haar grenzen te bewaken en bij zichzelf te blijven. En hoewel deze koerswijziging zeker de juiste is, druipt het ook van het privilege. Voor Anna is er een netwerk om op terug te vallen en een mogelijke nieuwe carrière om in te stappen (misschien een roman schrijven?). Lang niet iedereen zal daartoe in staat zijn en sommigen zullen zelfs gedwongen moeten gehoorzamen aan de steeds hogere eisen die door deze bedrijfssector ingeburgerd raken.

Anna is wat dat betreft een echte millennial: ze gelooft volledig in de idylle van de meritocratie en is in haar leven nog nooit op de grenzen van haar privilege gestuit. Pas wanneer ze erachter komt dat er anderen zijn met nog meer privilege, in dit geval: hoogopgeleide, ambitieuze mannen, schiet zij in het verzet tegen de inherente ongelijkheid van het systeem. Maar in plaats van een collectieve strijd gevoerd vanuit het inzicht dat er naast meer geprivileerden ook minder geprivileerden dan haar bestaan, kiest Kanis er zoals gezegd voor de problemen in de industrie die ze beschrijft niet op zijn breedst, maar op zijn smalst aan te pakken. Zo plaatst Anna in deze roman de schuld van haar burn-out te veel bij haarzelf en leert zo om voor zichzelf te kiezen, in plaats van collectief te strijden tegen ongelijkheid. Wat dat betreft is Anna op de laatste pagina van het boek nog even naïef als op de eerste.