De waarheid is voor iedereen anders

‘Eerst was ik mens. Nu ben ik wereld.’ Dit citaat vat 'Het Veld' nog het best samen. In een verzameling van 29 verhalen vertellen de doden uit Paulstadt iets over hun leven. Harry Stevens, inwoner van Paulstadt, is luisteraar. Hij zit dagelijks op een bankje op het kerkhof, beziet hun zerken en luistert naar het gekwetter van hun zielen. Eens waren zij individuen met een eigen leven, nu maken zij deel uit van het grastapijt onder Harry’s voeten en leven zij voort in de herinneringen van de Paulstadters. Zij vormen de wereld die ooit was en voegden hun zout toe aan het leven van Paulstadt.

‘And you who loiter around these graves
Think you know life’

Het gezegde ‘Over de doden niets dan goeds’ is niet van toepassing op Het Veld. Er komt nogal wat rampspoed voorbij. Edgar Lee Masters, de auteur aan wie het motto is ontleend schreef een gedichtenbundel met portretten van mensen die in het fictieve stadje Spoonriver leven. Ook hij schuwt de waarheid niet en het is overduidelijk dat Seethaler zijn boek hierop baseert. Net als Masters laat hij zijn personages hun waarheid vertellen over zichzelf en hun relatie met anderen. Het leven in Paulstadt krijgt zo langzaam vorm.

Het verhaal heeft iets weg van een pointillistisch schilderij. De verhalen vol herinneringen zijn als de puntjes, soms helder en soms vaag, afhankelijk van de helderheid en gesteldheid van de dode vertellers. Van een afstand beschouwd begint het geheel zich af te tekenen en blijken er allerlei verbanden te zijn. Herlezing leidt telkens tot nieuwe inzichten en de ontdekking van terugkerende symbolen en thema’s. Om volop van dit boek te genieten is dan ook een actieve leeshouding vereist. Het is een waarachtig zoekplaatje.

‘Als levende nadenken over de dood. Als dode over het leven praten. Wat heeft dat te betekenen? Twee zaken die niets van elkaar begrijpen. Vermoedens zijn er wel en herinneringen. Ze kunnen allebei bedrieglijk zijn’

De personages ‘denken’ veel levenswijsheden, ieder op hun eigen manier. Ze zijn van zeer divers pluimage en zetten soms aan tot contemplatie of brengen een schaterlach teweeg. Ook cynisme en sarcasme vinden hun weg naar het aardse. Zo vindt journalist Hannes Dixon dat de waarheid buigzaam is als heet ijzer. En over actualiteit zegt hij ‘Wie graag actueel is, moet in de spiegel kijken’.
De humor is tevens tragisch. Zo geeft Herm Leydicke zijn vijftienjarige zoon vanuit het graf vijftien hilarische adviezen over onder meer het vinden van de juiste vrouw. ‘Zodra je de juiste vrouw gevonden hebt, zal ze de verkeerde blijken te zijn’. Het tragische is dat hij hem wil behoeden voor de fouten die hij zelf maakte. Nu hij dood is, kan dit niet meer.

‘Daaronder in het gras liggen de dromen uitgeschud’

Naast de mooie taal en poëtische metaforen speelt de schrijver ook met namen. De betekenis ervan blijkt een metafoor te zijn voor het verloop van hun leven of hun levenshouding. Zo vindt Sophie, wiens naam ‘levenswijsheid’ betekent, de rest van de wereld een stel idioten. Ze zegt het met één wijs woord: ‘Idioten’. En Navid de groentehandelaar leeft zijn leven als een heilige, vol mededogen voor zijn dorpsgenoten, hoe ze hem ook behandelen. Zijn naam betekent dan ook ‘goed nieuws’
Wie meer betekenissen wil achterhalen over deze speaking names, kan bij vraag 3 van Hebban’s leesclub de discussie hierover raadplegen. Informatie over speaking names vindt je in dit artikel.

De schrijver beziet zijn personages zonder oordeel en met een grote portie mededogen. Daardoor worden zijn verhalen bespiegelingen over de dood, het leven en de zin daarvan. Het lezen op zich is daardoor een meditatieve bezigheid. Heel knap is de wijze waarop de schrijver zowel de intensiteit en tederheid als de vluchtigheid van het bestaan voor het voetlicht brengt. Dit boekje raakt de roerselen van de dode zielen en die van jezelf. Soms is die aanraking diep, dan oppervlakkig, soms teder of direct maar immer laat het de verscheidenheid van de mens zien. Want de waarheid is voor iedereen anders.