De pijnlijke geschiedenis van Australië

De Australische schrijfster Kate Grenville (1950) stamt in de verte af van Solomon Wiseman, een Londenaar die aan het begin van de 19e eeuw op een gevangenentransport naar Australië werd gestuurd. Grenville deed uitgebreid onderzoek naar deze verre voorvader en naar de Britse kolonie in Australië, met het idee er een non-fictie boek over te schrijven. Dat plan veranderde, en in plaats van non-fictie schreef ze een roman, in de hoop zo meer mensen te bereiken en aan het denken te zetten over de geschiedenis van Australië.

In The Secret River vertelt zij het verhaal van de op haar voorvader gebaseerde William Thornhill, een Londense schipper die begin 19e eeuw wordt verbannen naar de Britse kolonie in Sydney. Grenville gaat uitgebreid in op de miserabele en vernederende levensomstandigheden van William in Londen (denk aan het Londen van Charles Dickens). Zelfs al heeft hij werk, toch redt hij het net niet en als lezer vind je het best begrijpelijk dat hij af en toe wat steelt. Hoe moet hij anders zijn gezin onderhouden? Als hij op een dag wordt betrapt, eindigt hij in de gevangenis. Zijn doodstraf wordt op het laatste moment omgezet in levenslange verbanning, en zo belandt William, samen met zijn vrouw en kind op het transport richting Australië, zoals zoveel armen in die tijd gebeurde.

Je kan je nauwelijks voorstellen wat het betekende om weggerukt te worden uit je vertrouwde wereld en in een nieuwe onbekende omgeving waar je helemaal niets over wist gedumpt te worden. Een omgeving waarin alles vreemd is: het klimaat, de natuur, de mensen. William en zijn vrouw Sal maken er het beste van: ze werken hard in de hoop ooit terug te kunnen naar Londen. Dat verlangen naar thuis voel je overal in het verhaal, maar is het sterkst bij Williams vrouw Sal. De sterke band tussen William en Sal komt onder druk te staan doordat William stiekem steeds meer van zijn nieuwe omgeving gaat houden. En bovenal ziet hij de mogelijkheden, bijvoorbeeld om grond en een huis te bezitten. Iets wat iemand als hij in Engeland nooit zou kunnen bereiken.

Dat verlangen brengt hem met zijn gezin naar het onontgonnen gebied langs de rivier, buiten de Britse kolonie in Sydney. En juist dat brengt hem in conflict met de oorspronkelijke bewoners van het land. De kolonisten langs de rivier gaan heel verschillend om met de Aboriginals in hun omgeving. De één schiet ze allemaal neer, want ze zijn dieven (een wrange uitspraak voor iemand die zelf als dief naar Australië is verbannen), de ander leert hun taal en leeft met ze samen. William bevindt zich lange tijd ergens in het midden tussen die twee uitersten, maar wordt uiteindelijk - ergens langs een zijriviertje - gedwongen om een keuze te maken die hij voor altijd geheim zal moeten houden voor zijn gezin. Zie daar de titel van het boek.

Wat Grenville heel knap doet is dat ze je eerst veel sympathie en begrip laat voelen voor William en hem vervolgens beslissingen laat nemen die moreel verwerpelijk zijn. Dat maakt hetgeen gebeurt extra confronterend en pijnlijk. Zeker als je William ziet als de personificatie van het huidige land Australië. Ook knap zijn de prachtige en beeldende beschrijvingen van de Australische natuur. Ik ben er nog nooit geweest, maar kon het helemaal voor me zien. Jammer vond ik dat het verhaal puur vanuit het gezichtspunt van William verteld wordt. Die wordt prachtig uitgewerkt, maar de andere spelers in dit verhaal, zoals Williams vrouw en kinderen en niet in de laatste plaats de Aboriginals, kunnen we zo alleen vanuit zijn ogen zien, terwijl ze minstens zo interessant zijn. Ik begreep dat Grenville later een tweede boek over de jongste dochter van het gezin Thornhill heeft geschreven, waarmee ze dat eerste bezwaar heeft opgelost. Nu de Aboriginals nog.