Crisisjaar van de Duitse roaring twenties

Duitsland, 1923. Een rampjaar. De zwaarste beproeving voor de nog jonge Weimarrepubliek. Een cascade aan gebeurtenissen bracht een bodemloze val teweeg. Razendsnelle ontwikkelingen kruiden over elkaar heen en versterkten zich…
Welke voorvallen manifesteerden zich op deze hellevaart naar de afgrond? Hoe zag het politieke, economische, sociale en culturele landschap eruit in Duitsland? Wat waren de verstrekkende gevolgen van het crisisjaar van de Duitse roaring twenties? Tegelijk met de geldbeugel werd het waardenpatroon overhoopgehaald. Gewetenloze schurken sloegen hun slag, oproerkraaiers wakkerden xenofobe stemmingen aan, egoïsme won van gemeenschapszin. En toch… Heel wat menselijke veerkracht spreidde zich tentoon in de schaduw van deze crisis. Terwijl in München hakenkruisen en uniformen de straten domineerden, brak in Berlijn een dansrage uit. Nieuwe culturele uitingsvormen werden geprobeerd. Er ontstond een explosie van vrolijke lichtheid omdat niemand wist hoe het leven er de volgende dag uit zou zien...

Volker Ullrich (1943) analyseert, becommentarieert en illustreert het kluwen. Dagboekfragmenten, brieven, memoires, krantenberichten en notulen maken deel uit van zijn betoog en illustreren hoe ooggetuigen als Victor Klemperer, Sebastian Haffner of Joseph Roth de situatie ervaarden. Directe, scherpe woorden en hilarische voorbeelden afkomstig van tijdgenoten worden van historiek en context voorzien. Daarmee ontstaat een diepgaand spectrum van dit vroege sleuteljaar in het interbellum en de Weimarrepubliek. Naast politieke en sociale aspecten gaat flink wat aandacht naar theater, film en dans, evenals kunststromingen als Dadaïsme en Bauhaus en de ontwikkelingen die ze in die tijd doormaakten.
Ullrich koos – volgens hem om reden van overzichtelijkheid - voor een thematische ordening, in tegenstelling tot de chronologische die hij hanteerde in “Acht dagen in mei: de laatste week van het Derde Rijk”, dat ik eerder van hem las. Het thematische opzet brengt naar mijn gevoel geen meerwaarde, aangezien de chronologie helemaal ingesneeuwd raakt en de lezer alsnog het kalendertje dient op te maken om te ontdekken wat aan wat voorafging. Een chronologische tabel als bijlage zou een verrijking zijn. Wie in dit boek begint, heeft er baat bij om al thuis te zijn in de Duitse binnenlandse politiek. Tal van afkortingen en veel Duitse partijpolitiek verhogen voor niet-ingewijden eens te meer de complexiteit. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat Ullrich beknopter had kunnen zijn zonder inhoud prijs te geven (en dan doel ik niet op de meer dan 100 p. noten en bronnen). Tot slot vallen een aantal onnauwkeurigheden qua spelling en zinsbouw op, naast slordigheden in de kopteksten. Veelkleurig, complex en dik boek over een jaar met verstrekkende gevolgen.