Er komen andere tijden

Gjirokaster (Zuid-Albanië), 1939-1943. Deze stad vol huizen met leistenen daken, kroop vanaf de vlakte steil omhoog tegen de heuvel en was bekroond met een oeroude citadel. Onder de stenen pantsers, bevond zich het tere vlees van het leven. Niet gemakkelijk om daar kind te zijn, zucht de auteur. Hij kruipt terug in de huid van de knaap die hij toen was, observeert met jeugdige ogen en formuleert met kinderlijke verbeelding de indrukken die hij te verwerken kreeg.
Wat bedisselt het kransje van oude besjes die onophoudelijk bij hem thuis over de vloer kwamen? Dat de weide in het dal wordt omgetoverd tot een vliegveld, is toch iets om trots op te zijn? Waarom draagt de student Isa plots een bril, zoals een zekere commissaris Enver Hodja er een heeft?

Een mozaïek van indrukken passeert de revue. Zo ontstaat een kroniek van de jaren 1939-1943 in de Zuid-Albanese stad Gjirokaster, waar Ismail Kadare in 1936 geboren werd. Niet de jaartallen maar de gebeurtenissen en de kinderlijke verbeelding staan centraal. Daarmee wordt de mentaliteit en de tijdsgeest opgeroepen. Hoe leefden de oudste generaties? Wat geloofden ze? Wat hield hen bezig? Hoe stonden de jongeren in het leven? Welke ideeën holden ze achterna? Hoe probeerden zij hun toekomst vorm te geven? Welke andere tijden lagen er in het verschiet? Vullen traditie en moderniteit elkaar aan of komen ze in conflict? Ik houd van die verhalen die op iconische wijze het leven uit het verleden in een bepaalde stad, streek of land vorm geven. Kadare strooit in het begin van het verhaal losse puzzelstukjes uit, alsof het details zijn. Zonder dat de lezer zich er bewust van is, winnen ze aan gewicht en groeien ze uit tot krachtige beelden die historisch goed onderbouwd zijn. Daarbij zijn ze bepalend voor de plot van het verhaal. Kadare lezen is genieten en je geen detail laten ontsnappen. Markeren en terugbladeren. Alert zijn. Nee, hij verwent de lezer niet die uit is op gemakzucht. Maar des te groter is de voldoening van de aha-erlebnis als je het boek eenmaal uit hebt. Kadare is een meester in het verstoppen van info en wie zal zeggen dat ik alles er uit gehaald heb? Bij herlezing liggen er allicht nog wat aha-tjes op me te wachten…
Zowel wie houdt van een knap literair verhaal; graag leest over hartstocht, roddel, hoop en verdriet; als wie nieuwsgierig is naar het leven in Albanië omstreeks de Tweede Wereldoorlog, zal genieten van dit boek. Want wat weten we daar al over? Weinigen zullen zeggen “veel”, velen “weinig”. Ik was één van deze laatsten. Tot voor kort.

****
Toegevoegd aan mijn lijst "Balkan": literatuur van Balkanauteurs of van niet-Balkanschrijvers waarin de Balkanregio (Albanië, Bosnië&Herzegovina, Kosovo, Kroatië, Montenegro, Noord-Macedonië, Servië en Slovenië) een belangrijke rol speelt.