Duister is de doolhof van het geheugen -

De Geheugenlozen van Géraldine Schwarz 'begint' met een foto op de voorzijde, waarop een man, geleund op een muur, vooruit kijkt op, over het water.
Is hij aan het peinzen of mag hij iets zien, wat hem raakt, iets met hem mag doen? Ik weet het niet, doch toen ik de titel las, de foto zag, heb ik het boek in mijn handen genomen, de achterzijde gelezen, een jonge vrouw schuift de tijd 'achter' haar in de tijd nu, door vragen neer te leggen over wat er mag zijn gebeurd, ruim voor haar geboorte.
Leg hier gelijk de eerste zin uit het voorwoord neer. 'Duister is de doolhof van het geheugen, zo gemakkelijk raak je er het spoor bijster, in de nalatigheden en leugens, in de dode hoeken en in de talloze dwaalsporen.'
Misschien zult u afhaken, doch deze zin is al zo fascinerend, als je 'kijkt' naar hoe je denkt, je leeft, je keuzes neemt, wat je herinnert, etc. Als je wat ouder tot oud ben, dan geniet je vele herinneringen, waardoor heen je kan 'wandelen'. Als je jong mag zijn, dan ga je herinneringen opbouwen, verzamelen.

Géraldine Schwarz 'trekt' het verhaal vanaf den beginne naar haar toe, zij is het uitgangspunt. Zij legt feiten neer binnen haar verhaal, haar zoektocht in het verleden van haar familieleden, die 'aanwezig' waren tijdens de ontwikkeling van het nationaalsocialisme, nazisme in Duitsland en andere landen. Haar grootouders, de ouders van haar vader waren 'Mitläufer', zij hebben niet aan de kant van de slachtoffers gestaan en evenmin aan die van de beulen.. Dit begrip wordt degelijk uitgelegd, meerdere malen komt het te voorschijn in het boek. En meer houdingen, instellingen van mensen in situaties ontstaan, 'opgelegd' door 'anderen'.
Géraldine verteld door een interactie tussen wat er is gebeurd, feitelijk vastgelegd in documenten en gesprekken, interviews met mensen, die de oorlog hebben meegemaakt, een verhaal over wat mensen doen en niet doen in bepaalde situaties, en waar hun keuzes op zijn gebaseerd. Zij zelf stelt steeds kritische vragen bij het neerleggen van 'haar' verhaal, zonder er een veroordeling in neer te leggen.
'Mitläufer', collaborateur - je hebt een keuze, 'ruimte', bewegingsruimte, c.q. verantwoordelijkheid binnen ongemakkelijk tot pijnlijke situaties.

Ik vind het boek 'De Geheugenlozen' van waarde, grote waarde. Weet niet of ik het eens ben ben met de 'ondertitel': De herinnering als wapen tegen populisme. Ik denk wel, als mensen, jonge mensen de verhalen van eerder, geschiedenisverhalen 'ervaren', dat zij, voordat zij een keuze maken, ietwat meer gevormd zijn door de 'levensverhalen' van mensen uit het verleden. Tevens dat jonge mensen, alle mensen, een 'oprechte' kritische houding aan nemen ten opzichte van gebeurtenissen, informatie en 'hun' eigen houding binnen gebeurtenissen.
Het zou meer dan sympathiek zijn, als dit boek wordt besproken, 'gedeeld' binnen lessen op het voortgezet onderwijs, die ontstaan uit een samenwerking tussen geschiedenis en filosofie.

PS. Als laatste; het boek, dit boek is nu nog zéér actueel. Het verhaal begint in de geschiedenis, doch nu zijn wij, mensen nog niet in staat om, mi. de juiste keuzes te maken, verantwoordelijkheden te nemen tegenover medemensen en de sporen welke komen uit het verleden.