Ian Rankins nieuwe speurder heeft hoog John Rebus-gehalte

Na achttien romans met DI John Rebus in de hoofdrol vond Ian Rankin het welletjes. Al had de eigenzinnige detective hem voorgoed een plaats tussen de allergrootsten van de misdaadliteratuur bezorgd, hij wilde wel eens wat anders. Stripverhalen schrijven en gewoon weer eens een stand alone, zonder de verplichting minstens ieder jaar een keer het hele circus rond dezelfde personages en hun leefwereld op te tuigen. Dat boek kwam er ook, al vrij snel zelfs, en van enig Rankin-dna was amper nog sprake. De kunstroof was écht anders. Maar of de fans daarop zaten te wachten? Misschien was ook de schrijver zelf daar niet helemaal van overtuigd, want met Interne zaken keert hij terug naar de wereld die sinds de eerste Rebus novels voor de echte liefhebber maar al te vertrouwd geworden is: de onderwereld van Edinburgh, die zo ontluisterend nauw verbonden blijkt te zijn met de ‘beschaafde’ bovenwereld. En tussen die twee pendelt een opmerkelijke figuur, een soort hedendaagse Don Quichote, maar dan een die meestal wél van windmolens kan winnen.
Die Don Quichote heet feitelijk Malcolm Fox en hij werkt bij Interne zaken, een nogal impopulaire afdeling binnen de politie. Interne zaken onderzoekt namelijk de handel en wandel van de politie zelf. Matennaaiers zijn het in de ogen van de doorsnee diender, ook al doen Fox en zijn collega’s niets anders dan voorkomen dat binnen het korps recht gepraat wordt wat eigenlijk krom is. En dat gebeurt helaas maar al te vaak. Fox heeft over gebrek aan werk dan ook niet te klagen. Zo hebben ze nog maar net de zaak tegen Glen Heaton, een hogere leidinggevende met een loyaliteitsprobleem, sluitend gekregen, of er dient zich al weer een nieuw onderzoek aan: rechercheur Jamie Breck zou zich ingelaten hebben met kinderporno. Veel meer dan de gegevens van zijn creditcard is echter niet voorhanden; of Fox en zijn mensen voor beter bewijs willen zorgen. Tegelijkertijd heeft Fox ook privé het nodige aan zijn hoofd. Vooral zijn zuster Jude baart hem zorgen. Ze heeft een drankprobleem en woont samen met een man die nogal losse handjes heeft. Fox ziet regelmatig sporen van mishandeling, maar Judes verklaring is steeds hetzelfde: ik heb me gestoten, ik ben gevallen. Het lijkt een speling van het lot als werk en privé al snel op een verrassende manier bij elkaar worden gebracht. Judes partner wordt vermoord en Jamie Breck wordt door zijn superieuren op de zaak gezet. Dat brengt Fox in een merkwaardige positie. Terwijl zijn mensen ’s nachts voor Jamies huis posten, op zoek naar bewijs in de kinderpornozaak, gaat hij samen met de rechercheur in kwestie op zoek naar moordmotieven en mogelijke verdachten. In eendrachtige samenwerking en vooral van Jamies kant met een betrokkenheid die Fox steeds meer aan het twijfelen brengt. Is Jamie Breck eigenlijk wel fout of is hij het slachtoffer van spelletjes die ze niet doorzien? En als dat laatste het geval is, gaat het dan wel alleen om Jamie Breck? Of dénkt Fox alleen maar dat hij steeds dezelfde auto's in zijn achteruitkijkspiegel ziet?
Interne zaken is Ian Rankin op z'n best en dat is goed nieuws voor iedereen die jarenlang naar zijn boeken heeft uitgekeken. Natuurlijk mis je John Rebus, hoewel Fox wel degelijk bepaalde trekjes met de inmiddels gepensioneerde politie-inspecteur gemeen heeft. Zijn eigengereidheid bijvoorbeeld, zijn koppigheid ook en vooral zijn vastberadenheid niet te rusten voor gerechtigheid is geschied. En dat is in de romanwereld van Interne zaken net zo hard nodig als in die van de Rebus novels. Fox is alleen minder een eenling. Ook zijn sociale vaardigheden mogen dan niet overdreven sterk ontwikkeld zijn; hij weet zich echter wel omringd met collega's met wie hij het uitstekend kan vinden. Zijn reputatie is ook minder bezoedeld, al kan dat natuurlijk nog veranderen. Want dat we meer over Malcolm Fox zullen vernemen, daarvan ben ik wel overtuigd. 'Misschien komt hij zelfs John Rebus nog een keer tegen,' schreef Ian Rankin onlangs op zijn website. 'En ik denk dat het tussen die twee best zal klikken.'
Overigens zullen niet alleen de echte Rankin-fans ingenomen zijn met Interne zaken. Het boek biedt ook de lezers die in de loop van de jaren afgeknapt waren op het cynisme van zijn Rebus novels, een prima kans tot een hernieuwde kennismaking met het werk van de schrijver die als geen ander Edinburgh op de kaart heeft gezet als de stad die in toeristisch proza dan wel 'het Parijs van het Noorden' mag worden genoemd, maar waar veel meer aan de hand is dan het daglicht kan verdragen. Conflicterende belangen, vriendjespolitiek, schaamteloos egoïsme en uiteindelijk de onvermijdelijke consequentie van dat alles: de bereidheid tot het uiterste te gaan. Daarover kun je boeiende verhalen schrijven en dat is precies wat Ian Rankin doet.