Doek lijkt gevallen voor John Rebus

Nog één keer acte de présence geven terwijl je al officieel afscheid hebt genomen: John Rebus had er ongetwijfeld nooit zelf voor gekozen. Weg is weg, niet achterom kijken; dat typeerde zijn levenshouding toch het best. Maar bij uitgeverij Luitingh hebben ze ervoor gekozen de Inspecteur Rebus thrillers in vertaling in een afwijkende volgorde uit te geven, dus niet in volgorde van verschijning, en dan krijg je dit soort Heintje Davids-achtige toestanden. Het zij zo en het betekent dat ik nog aan de allerlaatste Rebus moet beginnen; want die had ik tot het echte einde bewaard. Zo heb ieder nadeel inderdaad z’n voordeel.
Die voor ons allerlaatste Rebus thriller, Valstrik, is eigenlijk Rebus nummer veertien, die oorspronkelijk in 2001 onder de titel The Falls verscheen. Het verhaal bevat weer alle bekende ingrediënten, waarvan Rebus’ strijd met zijn superieuren niet de minst belangrijke is. Het gaat deze keer om de vermissing van rijkeluisdochter Philippa ‘Flip’ Balfour. Haar vader staat aan het hoofd van een oud bankiersimperium en dat is een slag volk waarmee Ian Rankins protagonist weinig op heeft. Papa John Balfour wendt al zijn invloed aan om het politieonderzoek naar zijn hand te zetten. En natuurlijk met succes, want in de wereld van inspecteur John Rebus is alles politiek; zeker het gedrag van de hogere politiefunctionarissen.
Wanneer een amper twintigjarige jongedame op een dag besluit spoorloos te verdwijnen, hoef je daar niet per sé iets dramatisch achter te zoeken; het kan gewoon een vlucht naar de vrijheid zijn, waarvoor meisjes wel vaker kiezen. Maar als overal miniatuur doodskistjes opduiken, lijkt er wel degelijk meer aan de hand te zijn. Zeker als iedere vondst verband lijkt te houden met een lijk. Het is een klus die John Rebus behoorlijk wat hoofdbrekens bezorgt.
Intussen volgt Siobhan Clarke een ander spoor. Philippa blijkt namelijk meegedaan te hebben met een geheimzinnig internetspel en er is alle reden om aan te nemen dat dit spel op de een of andere manier met haar verdwijning te maken heeft. Er is echter maar één manier om daar achter te komen: zelf meespelen. En dat doet Siobhan dan ook.
Natuurlijk komt er uiteindelijk een oplossing en dat is niet eens zo’n verrassende. Verrassend zijn evenmin de vele irritaties tussen Rebus en zijn superieuren, het besluit hem tijdelijk van de zaak te halen en zijn koppige vastberadenheid die hem ten slotte toch weer in de hoofdrol doet belanden. Maar het blijft boeien, telkens weer en dat komt vooral door het ongeëvenaarde vakmanschap van Ian Rankin, die in de loop van de jaren een personage heeft neergezet dat zo’n beetje alle gevoelens bij de lezer weet op te roepen die je voor een romanfiguur kunt hebben.
Ook de manier waarop het thema van het online gamen is uitgewerkt, verraadt de hand van de meester. Zodra Siobhan zich met het spel gaat bemoeien, wordt zij door de ‘Quizmaster’ van de ene geheimzinnige opdracht naar de andere gestuurd. Tot er nog één cryptogram overblijft, dat haar bij het eindspel brengt, alleen en oog in oog met degene die als geen ander weet hoe het met Philippa is afgelopen.
Valstrik is een verhaal over obsessie. De obsessie voor geld, voor online gamen, voor aanzien en macht, voor geld en natuurlijk ook, waar het John Rebus betreft, voor het oplossen van een mysterie dat lange tijd vrijwel onoplosbaar lijkt te zijn. Als zodanig is het boek een waardig slotstuk van een oeuvre waarin obsessie toch wel zo’n beetje het allerbelangrijkste thema geworden is.
En dan blijf je als liefhebber achter met die ene prangende vraag: is het doek nu voor altijd voor John Rebus gevallen? Erg duidelijk is Ian Rankin daar niet over en waarschijnlijk weet hij het zelf ook niet. Hoewel, in zijn laatste email nieuwsbrief blikt hij nog eens terug op het afgelopen jaar. Hij toont zich onder meer blij met de positieve ontvangst van zijn nieuwste roman, The Complaints, die in september van dit jaar is verschenen. De hoofdpersoon in The Complains heet Malcolm Fox. Hij is inspecteur bij het Complaints and Conduct Department ofwel Internal Affairs, de afdeling binnen de politieorganisatie waar het optreden van dienders wordt onderzocht. Niet de meest populaire afdeling. ‘Het was werkelijk een genoegen met Fox kennis te maken,’ schrijft Rankin in zijn terugblik, ‘en ik zou best nog wat meer tijd met hem willen doorbrengen. Misschien stel ik hem zelfs wel een keer voor aan John Rebus.’ Ik beschouw dat als troostvolle woorden. John Rebus zien we echt nog wel een keer terug.