Roman zal de geschiedenisboeken niet halen

Alex van Galen is scenarioschrijver van diverse tv-series en samen met collega-scenarist Lars Boom is hij verantwoordelijk voor het scenario van de film Michiel de Ruyter. Net als bij de film Süskind heeft hij nu het boek bij de film over deze Nederlandse zeeheld geschreven.

Het blijft onwennig, een boek naar aanleiding van een film. Maar omdat de hoofdpersoon Michiel de Ruyter is, heeft een auteur toch wel enige opties tot zijn beschikking om een meerwaarde voor de roman ten opzichte van de film te creëeren: een verdieping van de persoon, een ander invalshoek enz. Helaas zijn deze opties niet gelicht en daardoor blijf je na het lezen met het gevoel zitten geen boek, maar een uitgebreide versie van het filmscript te hebben gelezen.

De gebeurtenissen in het verhaal vinden plaats in de periode van ca. 1652, wanneer Michiel de Ruyter als commandant onder Maarten Tromp meedoet aan de eerste Engelse zeeoorlog, tot en met 1677, het jaar waarin hij wordt begraven. Uit die 25 jaar zijn enkele belangrijke gebeurtenissen gefilterd en is de werkelijkheid, vooral vanwege de film, enigszins aangepast. In de verantwoording geeft de schrijver aan: “Een verhaal vertellen waarin we de waarheid naar onze hand zetten, maar dat op een dieper niveau toch 'waar' is.” Dit klopt inderdaad. Zo worden alleen de zeeslagen beschreven die zijn uitgevoerd tijdens de drie Nederlandse-Engelse oorlogen en ontbreken zijn tussentijdse reizen naar Afrika en Amerika. De in het boek genoemde waarheden met een diepere laag zijn onder andere de gebruikte tactieken in de zeeslagen, de aanval op De Ruyters huis tijdens zijn afwezigheid en de moordaanslag die op hem wordt gepleegd.

Zonder twijfel is de roman een heldenepos. Michiel de Ruyter is in alle opzichten een held. Aan land kan hij zich staande houden in het politieke gekonkel tussen de republikeinen en de Oranjegezinden; hijzelf heeft geen uitgesproken voorkeur maar is trouw aan de zittende machthebber. Op zee is hij de onbetwiste leider; niet alleen als de briljante tacticus, maar ook als degene die als eerste de entertouwen grijpt wanneer dit nodig is. In het gezin is hij de liefhebbende vader; eigenlijk wil hij constant bij z'n familie zijn, maar door zijn plichtsbesef en vaderlandsliefde gaat hij toch elke keer weer naar zee. “De plannen die hij had gemaakt voor Anna en zijn gezin, waren als een papieren bootje op een schuimende zee. Het lot had hem aangewezen, het had geen zin meer zich daartegen te verzetten.”

Doordat de aandacht erg gericht is op daden en acties, leest het boek lekker vlot weg. De korte hoofdstukjes geven het boek een filmisch karakter; je ziet als het ware de camera overgaan naar de volgende scènes. Ook is het leuk om bekende namen als Tromp, de gebroeders de Witt en prins Willem III in hun historische context te kunnen plaatsen.

Toch blijf je je afvragen wat de achterliggende gedachte is geweest dit boek uit te brengen. Voor Van Galen is het duidelijk. Voor hem ligt de meerwaarde van de roman vooral in het feit“…dat ik hier veel meer achtergrondinformatie in kwijt kon”. De voorbeelden die hij hiervoor noemt spreken niet echt tot de verbeelding en hebben zeker niet geleid tot diepere karakterbeschrijvingen; er is een duidelijk onderscheid in het goed en kwaad, maar voor de rest zijn de personages flinterdun uitgewerkt. Zo blijft het boek een kopie van de film. Een gemiste kans om een goed boek over Michiel de Ruyter te schrijven.