Syrië: verschrikking in vijfde versnelling

De fantasie is ontoereikend om de realiteit van de gruwel in Syrië te benaderen. Janine di Giovanni voedt dat beeld met een hartverscheurend epos over een land dat tot op het bot verdeeld is. Een land waar de gemiddelde leeftijd in korte tijd met twintig jaar is afgenomen. Vorig jaar 1,9 miljoen mensen op de vlucht en 7,6 miljoen Syriërs die leven als ontheemden in eigen land. Inmiddels verbleken die cijfers bij de actuele situatie. Bijbelse voorbeelden spreken over dramatiek in dit deel van de wereld, waar het maar korte tijd lukt los te komen van geweld, dat zich daarna in de overtreffende trap aandient.

In De dag dat ze ons kwamen halen schetst Di Giovanni de uitwerking op de bevolking. Te beginnen met enkele hoofdstukken over verkrachting. Van recht en redelijkheid maar vooral van de vrouwelijke waardigheid. Verhalen die je niet met een volle maag tot je moet nemen, want ieder verhaal bevat zoveel onmenselijkheid en gewelddadigheid. De Assad-dynastie krijgt er flink van langs. Maar ook de tientallen groeperingen die zich tegen het regime keren met een aanrollende invloed van IS. Een sektarische burgeroorlog zonder weerga.

De auteur ontneemt de lezer de ontsnappingsroute. Iedere poging tot een ‘bonjour tristesse’ wordt door de volgende bladzijde neergemaaid. Ze zet uiteen dat wapenstilstanden in Syrië net zoveel gewicht dragen als een verdord blad in een herfststorm. Ingrijpend, invoelend. Je wordt meegezogen naar de conclusie dat er geen oplossing mogelijk (b)lijkt. De internationale hulporganisaties vallen om in machteloosheid. Lopen zich te pletter tegen de muur van lijden en misleiden. Iedere dag opnieuw transformeert de zachtheid van het leven in de leerachtigheid van de dood. Het boek geeft inzicht in een diep verscheurde samenleving, waarbij je als je dat woord opschrijft onmiddellijk tot het besef komt dat samenleven tot de huiskamer beperkt blijft. Maar daar is het dan ook intens. Woede over zoveel machteloosheid grijpt je naar de keel.

Di Giovanni maakt met een tijdlijn duidelijk hoezeer dit land gedoemd is om in het moeras van pijn en dramatiek ondergedompeld te blijven. Je moet wel heel erg met de materie begaan zijn wanneer je in plaats van een kerstboom op te tuigen met je jonge zoontje in Parijs, naar de bomkraters in Aleppo oprukt, als  je eerdere verschrikkingen van Bosnië en andere brandhaarden met je meetorst. Waarschijnlijk een niet te temmen bacil. In ieder geval zal het velen die menen te weten hoe het in elkaar steekt de ogen openen. Waarbij het de kunst is om machteloosheid niet af te laten glijden naar moedeloosheid. Dat is dan ook een hele kunst.

Een boek dat je doet meeleven met de vertrapten, een van de redenen waarom Di Giovanni waarschijnlijk blijft gaan. Ze brengt veraf dichtbij, zorgt voor meer besef bij degenen die de werkelijkheid ontkennen en voor de reden waarom duizenden wanhopigen de vlucht naar Europa en dus ook naar ons land nemen. Met doodsverachting die nog net iets meer kans biedt dan een verblijf in de hel.