Meer dan 5,2 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Hebban recensie

Politieke kopstukken hielpen Adolf Hitler op het pluche

Dick Van der Veen 09 januari 2019

Als hadden komt, is hebben geweest. Zo kun je reageren op het boek De Grafdelvers waarin de auteurs Rüdiger Barth en Hauke Friederichs duidelijk maken dat de benoeming van Adolf Hitler tot rijkskanselier geen vanzelfsprekendheid was. Met die opvatting doe je de schrijvers schromelijk tekort. Ze trokken alle registers open om aan te tonen dat het in de periode tussen donderdag 17 november 1932 en maandag 30 januari 1933 heel anders had kunnen lopen en de teloorgang van de Weimar republiek had kunnen worden voorkomen.

In die winter namelijk stonden de nationaalsocialisten er slecht voor: een tegenvallende verkiezingsuitslag en grote financiële problemen. Het zijn rijkspresident Paul von Hindenburg, rijkskanselier Franz von Papen en de minister van defensie Kurt von Schleicher die de nazi’s ongewild een handje toesteken. Von Papen kan het maar moeilijk verkroppen dat Von Schleicher hem opvolgde. Bovendien nam het land de dreiging door het communisme minstens zo serieus als die van de nazi’s.

Hitler beschikte in Joseph Goebbels over een uitstekende propagandist die van niets alles maakt.  Door bijvoorbeeld de tweede man Gregor Strasser uit de gunst van de aanhang weg te praten. De man die wèl bereid was om met andere partijen een regering te vormen. Von Papen haalde zijn wraak op Von Schleicher door de deur voor de nazi’s wijd open te zetten, gesteund door de grootindustrie. En toen zoon Oskar van Paul von Hindenburg zich als idolaat van Hitler ontpopte keerden de kansen. 

Socialisten en communisten liepen elkaar voor de voeten, andere partijen konden evenmin de rem op geweld vinden. Ze zagen en erkenden dat het fout moest gaan, maar afkeer van elkaar weerhield hen ervan om maatregelen te nemen die het gevaar konden stoppen. De lezer ervaart het proces van dag tot dag aan de hand van wat krantenkoppen en de auteurs hoofdrolspelers erover laten vertellen.

Onderhoudend daarbij is de inbreng van Amerikaanse oorlogscorrespondenten die van verbazing achterover sloegen toen ze zagen hoe de kopstukken met open ogen in de val van het gebral trapten. Het beroep op de innerlijke smeerlap in de mens vond massaal weerklank.  De alarmbellen over toenemend geweld en Jodenhaat ten spijt.  Een gunstige verkiezingsuitslag in de piepkleine deelstaat Lippe was voor de kladschilder uit Oostenrijk een stevige duw in de rug. Zelfs na de benoeming van Hitler tot kanselier was er alle gelegenheid om het tij te keren. Maar weer weigerden socialisten en communisten de handen ineen te slaan en konden de nazi’s ongehinderd hun verderfelijke activiteiten in een stroomversnelling zetten.

Je bent geneigd om de judasrol van Von Papen als voornaamste oorzaak voor de ondergang van de republiek aan te wijzen. Hij, door de geallieerden als een verwijtbaar politicus neergezet, bracht het ervan af met twee jaar gevangenis.  De auteurs mogen het zich als een verdienste rekenen dat ze de lezer alle informatie aandragen om zelf een mening te vormen. Die wordt nergens opgedrongen.  Ze hebben veel tijd gestopt in het bevragen van bronnen en het natrekken van wat kranten met tegengestelde meningen in de beslissende dagen voor het einde van de republiek schreven. In de aftiteling komen de voornaamste spelers voorbij met kort en bondig hun daden waar ze voor stonden en hoe het met hun afliep. Als en indien worden vaak afgedaan met zinloos: in dit geval is de gedetailleerde verklaring van hoe de geschiedenis een andere loop had kunnen nemen van grote waarde.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Dick Van der Veen

Gesponsord

June steelt Athena's net voltooide manuscript en publiceert het als haar eigen werk. Verdient dit stukje geschiedenis niet verteld te worden, ongeacht door wie?

Als de Amerikaanse pionier van de moderne dans tart Isadora Duncan de normen en wetten van haar tijd, zowel in haar kunst als in haar persoonlijke leven.

Fredo en Luigi zijn twee heel verschillende broers. Wanneer Fredo na vele jaren terugkomt naar Italië, heeft dat alles te maken met de dood van hun vader en diens lege, oude huis.

Koning Willem II is verwikkeld in een machtsstrijd met West-Friesland wanneer hij vader wordt van twee zoons: de wettige Floris en de bastaard Alard.

Perdido, het stadje waar de rijke familie Caskey de scepter zwaait, wordt in 1919 getroffen door een overstroming. Enige dagen later verschijnt de mysterieuze Elinor.

Dit gedetailleerd portret van Volodymyr Zelensky is gebaseerd op vier jaar verslaggeving, uitvoerige reizen met de president naar het front en tientallen interviews.

Wanneer voormalig spion Maggie Bird een lichaam op haar oprit vindt, weet ze dat iemand achter haar aan zit. Ze richt zich tot haar oude vriendenkring van gepensioneerde CIA-agenten.

Dit boek bevat waardevolle lessen om je eigen koers te varen, speciaal voor jongeren. Ontdek hoe je een positieve mindset ontwikkelt, leert omgaan met stress en rust in je hoofd vindt.

Een toevallige ontmoeting zet het leven van de zeventienjarige Victoria op de kop. Binnenkort zal ze gedwongen zijn om diep de natuur in te vluchten en haar leven achter zich te laten.

Herman Koch besluit na zijn diagnose eigenlijk meteen dat hij de kanker een zo beperkt mogelijke rol in zijn leven wil laten spelen: 'Ik zou niets doen.'

Hoe ga je om met de belangrijkste relaties in je leven? Als de verhoudingen goed zijn, kun je ook beter omgaan met de andere problemen om te gaan die op je pad komen.

Het is mei 1940 en Rotterdam staat in brand. De half-Joodse Debra ontmoet een jonge wolf wanneer de Rotterdamse Diergaarde wordt getroffen door bommen.

Beaujon leidt in Constantinopel een comfortabel leven, maar dat verandert als hij betrokken raakt bij een aanslag op een antiek monument.

Volwassen zijn in deze tijd, hoe doe je dat? Doe je het alleen, of durf je het samen? Een onmisbaar boek voor ex-pubers, voor Generatie Hoi. Met veel survivaltips en voiceberichten!

Het logboek van Peter R. de Vries, over de laatste anderhalf jaar van zijn leven, wordt afgewisseld met fragmenten uit het dagboek van zijn zoon Royce.

Metin gaat studeren in San Francisco en is vastbesloten zijn oude zelf achter zich te laten. Een paar weken na zijn aankomst, vinden de aanslagen van 11 september plaats.

Wanneer de introverte William trouwt met de bruisende Julia, wordt hij als vanzelf opgenomen in haar chaotische, liefdevolle familie. Dan komt de duisternis uit zijn verleden naar boven.

Daniel leidt een bewogen leven. Wanneer haar reputatie verslechtert, voelt ze zich in het nauw gedreven. En nu is Daniel dood. Jodie, haar grote liefde, wil weten waarom.

Als zijn vrouw Alissa plotsklaps verdwijnt en Roland met hun vier maanden oude zoontje achterblijft, gaat hij niet alleen op zoek naar haar, maar ook naar het waarom van zijn rusteloze bestaan.

De eenentwintigjarige M. vertrekt in 1989 halsoverkop naar Parijs en gaat aan de slag als au pair. Om grip te krijgen op het leven, schrijft ze.

In de donkerste periode van haar leven wil Milouska Meulens weten wie ze echt is en waar ze thuis is. Die vragen kan ze alleen beantwoorden als ze weet waar ze vandaan komt.

Wanneer Hugo's vroegere gouvernante overlijdt, duiken de verloren gewaande dagboeken van zijn grootvader Willem Adema op, die een ontstellend licht werpen op diens oorlogsjaren.

Drie jaar na het overlijden van zijn opa en de verdwijning van diens vrouw Pepa krijgt Ruben Kruijssen de opdracht de Alquerías, het familiehuis in Spanje, te verkopen.

Spontane foto’s waren zeldzaam aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. Fotografen als Jacob Olie en James Higson legden zich juist toe op het fotograferen van het leven van alledag.

Titus Crown is de eerste zwarte sheriff van Charon County. Na de moord op een onderwijzeres wordt de dader, een zwarte oud-leerling, doodgeschoten door Titus' hulpsherrifs voor hij kan ingrijpen.